Γιατί ο Πούτιν είναι τόσο δημοφιλής

Γελοιογραφία του Σεργκέι Γιόλκιν

14 Νοεμβρίου 2013 Βαρντάν Μπαγκντασαριάν, υποδιευθυντής του Κέντρου Πολιτικής Σκέψης

Η θετική εικόνα του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, συνεχίζει να είναι σταθερή. Αυτό έχει να κάνει με τις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές εθνικές ιδιαιτερότητες στη Ρωσία, και όχι τόσο με τις πολιτικές που ακολουθεί, ειδικά στο θέμα της οικονομίας.

Υπάρχουν πολλά είδη πολιτικής συνείδησης, τα οποία εξαρτώνται από τους ανά περίπτωση πολιτισμικούς παράγοντες. Ο τύπος που έχει καθιερωθεί ιστορικά στη Ρωσία, είναι ιδιαίτερος. Αυτός, διαθέτει τρεις έννοιες: 1.Οι «βογιάροι» (με τη στενή έννοια του όρου το ανώτερο στρώμα των φεουδαρχών-αριστοκρατών της Μεσαιωνικής Ρωσίας, με την ευρύτερη έννοια οι ανώτεροι αξιωματούχοι). 2.Ο «λαός». 3.Ο «τσάρος». Φυσικά, δεν αναφερόμαστε στους τσάρους και φεουδάρχες του Μεσαίωνα, αλλά στα πρότυπα που έχουν ριζώσει στη λαϊκή συνείδηση. Στις σχέσεις μεταξύ λαού και «βογιάρων» υπήρχαν πάντοτε συγκρούσεις. Ο λαός μισούσε τους «προδότες βογιάρους», ενώ οι «βογιάροι» περιφρονούσαν το λαό.

Στο βάθος αυτής της κόντρας μεταξύ των δύο πλευρών ιστορικά βρισκόταν πάντοτε ο τσάρος. Οι τσάροι μπορούσαν να είναι και με τους ευγενείς, αλλά μπορούσαν να είναι και με το λαό. Συνήθως, η πολιτική των τσάρων βασιζόταν στην ισορροπία. Αν ο τσάρος έπαιρνε το μέρος του λαού, τότε οι ευγενείς τον χαρακτήριζαν «τύραννο». Αν ο ηγεμόνας έκλινε προς την πλευρά των ευγενών, τότε ο λαός θεωρούσε ότι αυτός στερείτο της νομιμότητας να κυβερνά και ότι είναι σφετεριστής της εξουσίας.

Ας δούμε τώρα μέσα υπό το πρίσμα αυτών των προτύπων τη δημοτικότητα του Πούτιν. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ο λαός σε μεγαλύτερο βαθμό αξιολογεί  την πολιτική του, βασιζόμενος στη ρωσική «μυθολογία της εξουσίας», παρά στον ρεαλιστικό υπολογισμό της αύξησης ή μείωσης των οικογενειακών προϋπολογισμών.

Σε καθοδική πορεία

Παγκόσμια πρωτιά για τον Πούτιν από το Forbes

Ο δείκτης επιδοκιμασίας του Πούτιν, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Οργανισμού Ερευνών, Levada Centre, παραμένει αρκετά υψηλός, στο +29% (το 64% των ερωτηθέντων επιδοκιμάζει τις πολιτικές του Πούτιν, ενώ το 35% όχι). Ωστόσο, ύστερα από το μέγιστο +70,7% στο οποίο έφτασε το 2008, τα τελευταία πέντε χρόνια βρίσκεται σε καθοδική πορεία.

Η πρώτη πτώση -για ένα μικρό διάστημα- είχε καταγραφεί από το 2005 και συνδεόταν κατά πάσα πιθανότητα με τη λήψη σειράς μέτρων που μάλλον δεν άρεσαν στην κοινωνία. Η παρατεταμένη πτώση που ξεκίνησε από το 2008, οφείλεται στην εναλλαγή που υπήρξε στο προεδρικό αξίωμα, μεταξύ Πούτιν και Μεντβέντιεφ. Το βήμα αυτό, το οποίο θεώρησε η εξουσία ότι θα είναι αποτελεσματικό, με βάση τα κριτήρια του λαού ήταν εσφαλμένο. Μετά από αυτό, στάθηκε αδύνατο να επιτευχθεί το προηγούμενο υψηλό επίπεδο υποστήριξης.

Ο παράγων οικονομία

Ο συσχετισμός της δυναμικής του δείκτη επιδοκιμασίας του Πούτιν, με τη δυναμική αύξησης του ΑΕΠ και των πραγματικών εσόδων του πληθυσμού, καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει άμεση συνάρτηση μεταξύ τους. Η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση της αποδοχής του Πούτιν καταγράφηκε το 2006 και ήταν της τάξης του 131%. Η μεγαλύτερη πτώση σημειώθηκε το 2011, 66,5%. Να σημειωθεί πως οι υψηλότεροι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης είχαν καταγραφεί το 2007, και οι χαμηλότεροι το 2009. Ο υλικός παράγων, λοιπόν, συμβάλλει αναμφισβήτητα στη γνώμη που υπάρχει για τον αρχηγό του κράτους, αλλά δεν είναι πάντα ο καθοριστικός.

Ενδεικτικό είναι επίσης, ότι οι απόψεις για την κατάσταση στη χώρα, σε σχέση με τον υψηλό βαθμό λαϊκής εμπιστοσύνης προς τον πρόεδρο, έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Levada Centre, οι περισσότεροι Ρώσοι θεωρούν ότι η χώρα κινείται προς λάθος κατεύθυνση. Παρ’ όλα αυτά όμως, εμπιστεύοται τον πρόεδρο. Πρόκειται για μια παραδοξότητα, η οποία μπορεί να εξηγηθεί μόνο αν ληφθεί υπόψη το παραδοσιακό μοντέλο που θέλει να διαχωρίζει τον επικεφαλής του κράτους από την υπόλοιπη άρχουσα τάξη, και να εξωραΐζει –κατ’ αυτό τον τρόπο- την εικόνα του.

Ο «καλός» Τσάρος και οι «κακή» ελίτ

Δημοσκόπηση: Οι Ρώσοι εμπιστεύονται τον Πούτιν

Την ευθύνη για όλα τα κακά ο λαός ιστορικά την επέρριπτε στους «βογιάρους» και όχι στον «τσάρο-πατέρα». Συν τοις άλλοις, επικράτησε ο μύθος ότι κάποτε ο «τσάρος» θα εξαλείψει οριστικά τις μεγάλες εξουσίες των βογιάρων. Επομένως, τα υψηλά ποσοστά αποδοχής του προέδρου, σύμφωνα με αυτά τα αρχέτυπα, βασίζεται κυρίως σε αξίες μη υλικές.

Για τον ηγέτη του κράτους είναι σημαντικό να συμβαδίζει με την εθνική πολιτική εθιμοτυπία και ιδιομορφία. Εάν μια τέτοια αντιστοιχία υπάρχει, τότε η εμπιστοσύνη απέναντι στον ανώτατο θεσμό της κρατικής εξουσίας είναι εξασφαλισμένη. Όμως, αμέσως μόλις ο ηγέτης του κράτους ολισθαίνει από αυτό τον εθιμοτυπικό κανόνα, χάνει τη νομιμότητά του και του προσδίδεται το προσωπείο του «σφετεριστή».

Ο Πούτιν προς το παρόν έχει καταφέρει γενικά να τηρεί τη γραμμή της πολιτικής εθιμοτυπίας που πρέπει να χαρακτηρίζει τον ηγέτη. Ωστόσο, κρίνοντας από την αλλαγή του δείκτη εμπιστοσύνης προς τον πρόεδρο, υπάρχει μια έντονη απαίτηση για πιο εμφανείς και δραστικές εκφάνσεις της προεδρικής εξουσίας.