Η εξόρμηση προς το φυσικό αέριο στη Μεσόγειο

Η Λεκάνη Λεβαντίνη και του Ισραήλ - μια νέα γεωπολιτική κατάσταση; 

Γράφει ο F. William Engdahl

Η πρόσφατη ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο άλλαξε ριζικά τη γεωπολιτική εξίσωση στην περιοχή και πέραν ...αυτής. Πράγματι, είναι μια ευκαιρία για το Ισραήλ να περάσει από την ενεργειακή εξάρτηση στην ενεργειακή κυριαρχία, ενώ ο Λίβανος διεκδικεί, με την υποστήριξη της Ουάσινγκτον, μέρος αυτού του αερίου που βρίσκεται στα χωρικά ύδατα του. Ο William Engdahl εξερευνά τις συνέπειες αυτής της κλείδας εξέλιξης, η οποία είναι ένας από τους κύριους λόγους για την αποσταθεροποίηση της Συρίας από το Κατάρ και τη Δύση.

Οι πρόσφατες ανακαλύψεις κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, όχι απλώς σημαντικά αλλά τεράστια, τα οποία βρίσκονται σε ένα σχετικά ανεξερεύνητο μέρος της Μεσογείου Θάλασσας (ανάμεσα στην Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, Ισραήλ, Συρία και Λίβανο), δείχνουν ότι η περιοχή θα μπορούσε να γίνει ένας «νέος Περσικός Κόλπος». Όπως ήταν η περίπτωση για τον «άλλο» Περσικό Κόλπο, η ανακάλυψη αυτού του πλούτου σε υδρογονάνθρακες θα μπορούσε όντως να γίνει συνώνυμος μιας φοβερής γεωπολιτικής κατάρας για την περιοχή.

Οι ιστορικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν σύντομα να αντικατασταθούν από νέες μάχες για τη πρόσβαση στους πόρους πετρελαίου και φυσικού αέριου της Ανατολικής Μεσογείου, της Λεκάνης Λεβαντίνης και του Αιγαίου.

Θα εξετάσουμε πρώτα τις συνέπειες της ανακάλυψης ενός γιγάντιου υπεράκτιου κοιτάσματος πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ανοικτά του Ισραήλ.

Σε δεύτερο άρθρο, θα δούμε τις επιπτώσεις από τις ανακαλύψεις φυσικού αερίου και πετρελαίου στο Αιγαίο μεταξύ της Κύπρου, της Συρίας, της Τουρκίας, της Ελλάδας και του Λίβανου.

Ένας Ισραηλινός Λεβιάθαν

Το αρχικό γεγονός της ανατροπής ήταν μια θεαματική ανακάλυψη στη περιοχή που αποκαλείται Λεκάνη Λεβαντίνη (Levant Βasin). Τον Οκτώβριο του 2010, το Ισραήλ ανακάλυψε ένα γιγαντιαίο μέγα υπεράκτιο κοίτασμα φυσικού αερίου σε περιοχή που το ίδιο θεωρεί ότι είναι εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) του.

Η ανακάλυψη αυτή βρίσκεται περίπου 135 χιλιόμετρα δυτικά του λιμανιού της Χάιφα και σε 5 χλμ. βάθος. Το κοίτασμα βαφτίστηκε «Λεβιάθαν» με αναφορά στο βιβλικό θαλάσσιο τέρας. Τρεις ισραηλινές εταιρείες του τομέα της ενέργειας σε συνεργασία με την τεξάνικη εταιρεία Noble Energy ανακοίνωσαν τις πρώτες εκτιμήσεις στο μέγεθος των 450 δισ. κυβικών μέτρων -καθιστώντας το ως τη μεγαλύτερη ανακάλυψη φυσικού αερίου σε βαθιά νερά τα τελευταία δέκα χρόνια, απαξιώνοντας λίγο περισσότερο τις μαλθουσιανές θεωρίες για το «peak oil», που ισχυρίζονται ότι ο πλανήτης βρίσκεται στα πρόθυρα μιας φοβερής διαρθρωτικής έλλειψης σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα. Για να πάρετε μια ιδέα, το κοίτασμα φυσικού αερίου Λεβιάθαν αποτελεί επαρκή αποθέματα για να προμηθεύσει το Ισραήλ με φυσικό αέριο για έναν αιώνα [1].

Η ενεργειακή αυτάρκεια ήταν αδιανόητη για το κράτος του Ισραήλ από την ίδρυσή του το 1948. Εκτεταμένες έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο είχαν γίνει επανειλημμένα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Σε αντίθεση με τους Άραβες γείτονές του που είναι πλούσιοι σε ενεργειακές πηγές, το Ισραήλ έβλεπε αυτή την τύχη να του ξεφύγει.

Αλλά το 2009, η Noble Energy, συνεταίρος του Ισραήλ για την εξερεύνηση, ανακάλυψε στην λεκάνη της Ανατολής (Λεβαντίνης) το κοίτασμα του Ταμάρ, μόλις 80 χιλιόμετρα δυτικά από το λιμάνι της Χάιφα, μεγέθους περίπου 238 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου της υψηλότερης ποιότητας. Το Ταμάρ ήταν η μεγαλύτερη παγκόσμια ανακάλυψη φυσικού αερίου το 2009.

Εκείνη την εποχή, το συνολικό απόθεμα φυσικού αερίου του Ισραήλ εκτιμούταν σε περίπου 45 δισ. κυβικά μέτρα. Οι εκτιμήσεις του Τελ Αβίβ προέβλεπαν ότι η εκμετάλλευση του Yam Tethys, που παρέχει περίπου το 70% του φυσικού αερίου της χώρας, θα εξαντλούταν μέσα σε τρία χρόνια.

Χάρη στο Tamar, οι προοπτικές βελτιώθηκαν σημαντικά. Στη συνέχεια, μετά από μόνο ένα έτος, η Noble Energy έκανε την πιο σημαντική ανακάλυψη από την ίδρυση της εδώ και πολλές δεκαετίες, με το Λεβιάθαν, πάντα στην ίδια γεωλογική Λεκάνη Λεβαντίνη [2]. Όσον αφορά το φυσικό αέριο, το Ισραήλ πέρασε από τον λιμό στη χλιδή σε λίγους μήνες.

Με τις ανακαλύψεις του Ταμάρ και έπειτα του Λεβιάθαν, το Ισραήλ αναρωτήθηκε πώς θα μπορούσε να γίνει ένα από τα ηγετικά έθνη για την εξαγωγή φυσικού αερίου, και επίσης πώς να συλλέξει φόρους από τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ώστε να ιδρύσει ένα κρατικό επενδυτικό κεφαλαίο που θα επενδύσει μακροπρόθεσμα στην εθνική οικονομία όπως το πράττουν η Κίνα και πολλές αραβικές χώρες του ΟΠΕΚ [ 3 ].

«Η περιοχή της Λεκάνης Λεβαντίνης είναι μια αντανάκλαση των μεγάλων περιοχών εκμετάλλευσης σε όλο τον κόσμο», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Προγράμματος Ενεργειακών Πόρων του Ινστιτούτου Γεωλογικών Μελετών των Ηνωμένων Πολιτειών (US Geological Surveyή USGS), «τα αποθέματα φυσικού αερίου της είναι πιο σημαντικά από οτιδήποτε γνωρίσαμε στις ΗΠΑ» [ 4 ].

Διαισθανόμενο ίσως ότι αυτές οι μεγάλες ανακαλύψεις υδατανθράκων θα μπορούσαν να διαταράξουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες ολόκληρης της περιοχής, το USGS ξεκίνησε μια προκαταρκτική εκτίμηση των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (που συμπεριλαμβάνει τη Λεκάνη του Αιγαίου στα ανοικτά των ελληνικών, τουρκικών και κυπριακών ακτών, τη Λεκάνη Λεβαντίνη στα ανοικτά των ακτών του Λιβάνου, του Ισραήλ και της Συρίας, και τη Λεκάνη του Νείλου στα ανοικτά των ακτών της Αιγύπτου).

Να λέμε ότι τα ευρήματά τους ήταν εντυπωσιακά θα ήταν ευφημισμός.

Το USGS, βασιζόμενο σε δεδομένα από προηγούμενες γεωτρήσεις και γεωλογικές μελέτες στην περιοχή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου της Λεκάνης Λεβαντίνης εκτιμούνται σε 1,68 δισ. βαρέλια πετρελαίου, και 3. 450 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου». Επιπλέον, κατά τις εκτιμήσεις του «οι ανεξερεύνητοι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου της Λεκάνης του Νείλου (που οριοθετείται από τον δέλτα του Νείλου προς τα δυτικά, από το Στράβωνα στο βορά, από τα ρήγματα του Πυθέα και της Κύπρου στα ανατολικά και από τη Λεκάνη Λεβαντίνη στο νότο) εκτιμώνται σε περίπου 1,76 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 6.850 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου» [ 5 ].

Το USGS έχει υπολογίσει το σύνολο για ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο, σε 9.700 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και 3,4 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου.

Ξαφνικά, η περιοχή αντιμετωπίζει νέες πιθανές συγκρούσεις και γεωπολιτικές προκλήσεις.

Για να συγκρίνουμε αυτούς τους αριθμούς, το USGS εκτιμά ότι η Λεκάνη της Δυτικής Σιβηρίας - η μεγαλύτερη γνωστή λεκάνη φυσικού αερίου- περιέχει 18.200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Επιπλέον, η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική διαθέτουν αρκετές περιοχές πλούσιες σε φυσικό αέριο, που περιλαμβάνουν την Λεκάνη του Rub Al Khali (12.062 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου) στη νοτιοδυτική Σαουδική Αραβία και Βόρεια Υεμένη, γύρω από το Ghawar (Great Ghawar Uplift) στην ανατολική Σαουδική Αραβία (6.427 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) και στη οροσειρά του Zagros (6.003 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) κατά μήκος του Περσικού Κόλπου, στο Ιράκ και το Ιράν [ 6 ].

Λίγους μήνες νωρίτερα, η προτεραιότητα για την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ ήταν να εξασφαλίσει προμήθειες στο εξωτερικό, λόγω της δραματικής μείωσης της εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου. Σε αυτή την ενεργειακή κρίση προσθέτονταν οι εκδηλώσεις της λεγόμενης «αραβικής άνοιξης» που συγκλόνισαν την Αίγυπτο και τη Λιβύη, στις αρχές του 2011. Οδήγησαν στην ανατροπή του Προέδρου Μουμπάρακ, του οποίου το καθεστώς προμήθευε το 40% του ισραηλινού φυσικού αερίου. Αυτό, σε συνδυασμό με την άρση της απαγόρευσης των ισλαμικών κόμματων στην Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του σαλαφιστικού ριζοσπαστικού κόμματος Αλ-Νουρ, και το γεγονός ότι ο αγωγός παροχής φυσικού αερίου από την Αίγυπτο στο Ισραήλ ήταν στόχος επαναλαμβανομένων σαμποτάζ και διαταραχών -η πιο πρόσφατη τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους στο βόρειο Σινά- δεν θα μπορούσαν να κάνει το Ισραήλ νευρικότερο για τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια του [ 7 ].

Η αντίδραση του Λιβάνου τροφοδοτεί νέες εντάσεις

Η ανακάλυψη του Λεβιάθαν από το Ισραήλ στα ανοικτά των ακτών του προκάλεσε αμέσως μια νέα γεωπολιτική σύγκρουση, ο Λίβανος υποστηρίζοντας ότι μέρος του κοιτάσματος φυσικού αερίου βρίσκεται στα χωρικά ύδατα της δικής του Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Ο Λίβανος έστειλε καταγγελία προς τον ΟΗΕ, με την υποστήριξη χαρτών, ενέργεια στην οποία ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Λίμπερμαν απάντησε: «Εμείς δεν θα παραχωρήσουμε ούτε μια ίντσα».

Αυτό που χωλαίνει στο ενεργειακό μεσογειακό τοπίο είναι το γεγονός ότι το Ισραήλ, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ποτέ δεν επικύρωσε τη Σύμβαση του ΟΗΕ του 1982 για το Δίκαιο της θάλασσας που παρέχει τα νόμιμα παγκόσμια δικαιώματα για τους υποθαλάσσιους πόρους.

Τα ισραηλινά πηγάδια εξόρισης αερίου του Λεβιάθαν βρίσκονται σαφώς σε ισραηλινό έδαφος, ο Λίβανος δεν το αμφισβητεί, αλλά πιστεύει ότι το κοίτασμα εκτείνεται κάτω από τα δικά του χωρικά ύδατα. Η Χεζμπολάχ υποστηρίζει ότι το κοίτασμα φυσικού αερίου του Ταμάρ, που αναμένεται να αρχίσει να τροφοδοτήσει φυσικό αέριο από το τέλος του έτους, ανήκει στο Λίβανο.

Η Ουάσιγκτον δεν έχασε χρόνο για να παίξει το δικό της χαρτί της ενεργειακής πολιτικής γύρω από τη διαφορά για το φυσικό αέριο μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ. Τον Ιούλιο του 2011, ενώ το Ισραήλ ετοιμαζόταν να υποβάλει τη δική του πρόταση στα ΗΕ σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ, ο Frederic Hof, Αμερικανός διπλωμάτης επικεφαλής για τα θέματα της Συρίας και του Λιβάνου, δήλωσε ότι η υπηρεσία του υποστήριζε το λιβανικό έγγραφο, προσθέτοντας στις ήδη αυξανόμενες εντάσεις που υπάρχουν από την αρχή της « Αραβικής Άνοιξης » μεταξύ του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και του Πρόεδρου Ομπάμα [ 8 ].

Επιστρατεύτηκε ο Sheldon Adelson από τον Βενιαμίν Νετανιάχου για να χρηματοδοτηθούν οι Ρεπουμπλικάνοι και να αποτραπεί μια δεύτερη θητεία του Μπαράκ Ομπάμα.

Ο κ. Νετανιάχου κάλεσε πρόσφατα τον όγδοο πλουσιότερο άνθρωπο των Ηνωμένων Πολιτειών, τον στενό φίλο του και δισεκατομμυριούχο των καζίνο του Λας Βέγκας Sheldon Adelson, να εισφέρει άμεσα εκατομμύρια δολάρια στις προεκλογικές εκστρατείες των Ρεπουμπλικάνων, συμπεριλαμβανομένων του Νιουτ Γκίνγκριτς και του Mitt Romney. Αυτό αποτελεί μια άνευ προηγουμένου παρέμβαση του Ισραήλ στην προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ, όλα αυτά σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί μια δεύτερη θητεία του Ομπάμα [ 9 ].

Τα αναδυόμενα θέματα που σχετίζονται με τον έλεγχο των τεράστιων ενεργειακών αποθεμάτων που ανακαλύφθηκαν στα ανοικτά του Ισραήλ και του Λιβάνου, όπως και στις ακτές της Κύπρου, της Ελλάδας και της Τουρκίας, θα διαδραματίσουν σημαντικό αυξανόμενο ρόλο σε μια περιοχή που είναι ήδη μια από τις πιο πολύπλοκες από πολιτική άποψη.

(Συνεχίζεται ...)

[1] « Big Gas Find Sparks a Frenzy in Israel », par Charles Levinson et Guy Chazan, The Wall Street Journal, 30 décembre 2010.

[2] « Israël : Leviathan détient plus de gaz que précédemment estimé » Offshore Energy Today, 19 décembre 2011.

[3] « Israël a assez de gaz pour devenir exportateur », AFP, 29 décembre 2010.

[4] US Department of the Interior, « Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Mediterranean », US Department of the Interior, U.S. Geological Survey Fact Sheet 2010–3014, mars-avril 2010.

[5] Ibid.

[6] Ibid.

[7] « Forecast Blackout Israel is about to run out of natural gas : Shortage expected to last at least until next year, when the Tamar gas field starts production », par Avi Bar-Eli et Itai Trilnick, Haaretz, 2 février 2012 . Voir aussi Reuters, « Blast Hits Gas Pipeline Between Egypt, Jordan, Israel », 4 février 2012.

[8] « US Backs Lebanon on Maritime Border Dispute with Israel », par Barak Ravid, Haaretz, 10 juillet 2011.

[9] « Sheldon Adelson Probe : Donations From Casino Owner Could Embarrass Republican Candidates »,Reuters, 8 février 2012. Pour plus d’informations sur les liens Adelson-Gingrich-Romney-Netanyahu voir « The Bibi Connection », par Max Blumenthal, Al-Akhbar.com, 12 janvier 2012.