Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου

Στα περίπτερα εντός της «Αυγής», στο μπλογκ τους (enthemata.wordpress.com), στο facebook (Enthemata Avgis) και στο twitter: @enthemata

Αποσπάσματα από το καινούργιο βιβλίο της Naomi Klein, κείμενα των: Δέσποινας Μπίρη, Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου, Στάθη Γκότση και Όλγας Σακαλή, Νίκου Παπαδημητρίου, Δέσποινας Καταπότη, Ελένης Πορτάλιου, Γιάννη Χαλεπιανού, Τριαντάφυλλου Ε. Σκλαβενίτη και Γεωργίας Παπαγεωργίου

Να μιλήσουμε για το σωστό, την αγάπη, την αγανάκτηση. Αποσπάσματα από το νέο βιβλίο της Naomi Klein, This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate, που μόλις κυκλοφόρησε: «Υπάρχουν άφθονα και ατράνταχτα οικονομικά επιχειρήματα για τη μετατόπιση από τα ορυκτά καύσιμα, όπως όλο και πιο πολλοί υπομονετικοί επενδυτές συνειδητοποιούν. Και αυτό, βέβαια, είναι αξιοσημείωτο. Αλλά δεν θα κερδίσουμε τη μάχη για ένα σταθερό κλίμα, προσπαθώντας να νικήσουμε τους φραγκοφονιάδες, παίζοντας στο γήπεδό τους, υποστηρίζοντας, λ.χ., ότι είναι πιο αποδοτικό να επενδύσουν στη μείωση των εκπομπών ρύπων σήμερα από ό,τι στην αντιμετώπιση των καταστροφών αργότερα. Θα κερδίσουμε υποστηρίζοντας ότι τέτοιοι υπολογισμοί είναι ηθικά τερατώδεις, από τη στιγμή που υπονοούν ότι υπάρχει ένα αποδεκτό τίμημα, αφήνοντας ολόκληρες χώρες να εξαφανιστούν, εκατομμύρια να πεθάνουν πάνω σε άνυδρη γη και στερώντας το δικαίωμά από παιδιά του σήμερα να ζήσουν σε έναν κόσμο γεμάτο με τα θαύματα της δημιουργίας και ομορφιές της πλάσης.

(μετάφραση:  Γιάννης Χατζηδημητράκης)

Το νεοφιλελεύθερο πανεπιστήμιο: Μαθήματα από την Αγγλία. Η Δέσποινα Μπίρη αναλύει τα ζητήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι εργαζόμενοι και οι φοιτητές στα αγγλικά Πανεπιστήμια: «Ο πανεπιστημιακός είναι πρώτα εργαζόμενος και μετά πολίτης. Στην Αγγλία, ορισμένες συμβάσεις θέτουν το όρο οι πανεπιστημιακοί να ζητούν την άδεια του διευθυντή του τμήματός τους πριν εκφραστούν δημόσια για οποιοδήποτε θέμα σχετικό με την εργασία τους. […] Αναζητώντας τους λόγους που εισάγονται τέτοιοι όροι, πρέπει να επισημάνουμε ότι σε μια εποχή κατά την οποία τα πανεπιστήμια επιχειρούν να καλλιεργήσουν το «brand» τους, η έκφραση προσωπικών απόψεων, σχετικών με αυτές τις εξελίξεις, κρίνεται επιζήμια για το πανεπιστήμιο. Αυτή είναι και η καρδιά του προβλήματος: το πανεπιστήμιο, αργά αλλά σταθερά γίνεται εμπορική επιχείρηση, παρά αυτόνομος χώρος έρευνας και μάθησης, με ισχυρούς δεσμούς με την κοινωνία.

Μαξιλαροπόλεμος. Με αφορμή τα ογδοντάχρονα από τον θάνατο του Ζαν Βιγκό, ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου διαφωνεί με τον Τζόρτζιο Αγκάμπεν για τα ωραιότερα λεπτά στην ιστορία του κινηματογράφου: «δεν είναι έξι, αλλά λιγότερα από ένα (βλ. Βεβηλώσεις, Αγκάμπεν, εκδόσεις Άγρα). Δεν είναι λοιπόν εκείνη η σκηνή από τον Δον Κιχώτη (1992) του Όρσον Γουέλς (ο Δον Κιχώτης παρακολουθεί μια ταινία σε μια κινηματογραφική αίθουσα και, άξαφνα, προκειμένου να παρέμβει σε μια ξιφομαχία που διαδραματίζεται επί της οθόνης, σηκώνεται από τη θέση του και τεμαχίζει το πανί με το σπαθί του), αλλά ένα κομμάτι από τη σκηνή του μαξιλαροπόλεμου στη Διαγωγή Μηδέν (1933) του Ζαν Βιγκό.»

«EΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»: ΈΘΝΟΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ:

3 κείμενα με αφορμή την ανασκαφή στην Αμφίπολη

1. Αμφίπολη: εικόνες από το μέλλον; Οι Στάθης Γκότσης  και  Όλγα Σακαλή μιλούν για το μοντέλο ανασκαφής που αντιπροσωπεύει η Αμφίπολη:  «Ανεξάρτητα από τα πρόσκαιρα επικοινωνιακά οφέλη που ενδεχομένως προσπορίζει στο κυβερνητικό στρατόπεδο, η περίπτωση της Αμφίπολης τείνει να συγκροτήσει ένα νέο μοντέλο ανασκαφικής έρευνας και διαχείρισης των μνημείων. Καταρχάς, το ίδιο το εύρημα σχεδόν «εκβιάζεται» να εκπληρώσει προσδοκίες (και προφητείες) τόσο ως προς το χαρακτήρα, τη χρονολόγηση και το περιεχόμενό του όσο και ως προς τους ρυθμούς με τους οποίους θα «αποκαλύψει τα μυστικά και την ταυτότητα του ενοίκου του». Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η επίκληση των βασικών αρχών δεοντολογίας φαντάζει ως ένας περίπου εμμονικός και σίγουρα απαρχαιωμένος λόγος μιας επιστημονικής συντεχνίας. Το προτεινόμενο νέο μοντέλο έχει διαμορφωθεί: οι προκαταρκτικές υποθέσεις εργασίας γίνονται θέσφατα εγκλωβίζοντας την ίδια την πορεία της έρευνας, ενώ η «αξία» του ευρήματος καθορίζεται από τη δυνατότητά του να συνδεθεί με μια αφήγηση ένδοξου εθνικού παρελθόντος, επώνυμων προσώπων ή εντυπωσιακού πλούτου.»

2. Αρχαιότητα, εξουσία και εκπαίδευση. Ο Νίκος Παπαδημητρίου εστιάζει στην εργαλειακή χρήση της αρχαιολογίας από την εξουσία και τον ρόλο της εκπαίδευσης: «Αν λοιπόν θέλουμε να κατανοήσουμε τις στρεβλώσεις που χαρακτηρίζουν τη σχέση της ελληνικής κοινωνίας με την αρχαιότητα, θα πρέπει, πέραν της αρχαιολογίας, να εστιάσουμε και στη διαχρονική χρήση της εκπαίδευσης από την εξουσία για την καλλιέργεια αισθημάτων εθνικής υπεροχής από τη μία, απαξίας και φόβου για κάθε είδους ετερότητα από την άλλη. Η παιδεία, εκτός από φορέας προόδου, είναι και πανίσχυρος μηχανισμός αναπαραγωγής συλλογικών προτύπων. Το εάν τα πρότυπα αυτά θα καθορίζονται από τα συμφέροντα πολιτικών (και θρησκευτικών) ελίτ που επενδύουν στην εθνικιστική αποχαύνωση ή από τις ανάγκες μιας σύγχρονης πολυδιάστατης κοινωνίας, είναι μείζον πολιτικό διακύβευμα.»

3. Το τέλος της αθωότητας. Η Δέσποινα Καταπότη μιλάει για τα διλλήματα της αρχαιολογικής κοινότητας: «Σε όλα τα παραπάνω η αρχαιολογική κοινότητα συμμετέχει ενεργά, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, χωρίς ενδεχομένως να συνειδητοποιεί ότι το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει δεν είναι μόνο οι εθνικιστικές κορώνες και ο γενικότερος θόρυβος γύρω από τον Τύμβο Καστά αλλά, πρωτίστως, το σοκ της απώλειας της προνομιακής πρόσβασης στον «χώρο» του παρελθόντος. […]. Υπ’ αυτή την έννοια, αν οι αρχαιολόγοι επιθυμούν να διατηρήσουν το όραμα της δημόσιας αρχαιολογίας αλλά σε οποιοδήποτε «κρούσμα» τύπου Αμφίπολης επιμένουν πεισματικά να αναζητούν καταφύγιο στον ιδεολογικό τάφο της επιστημονικής αυθεντίας και να μην επιδιώκουν την αυτοκριτική και τον διάλογο υπό νέους όρους, τότε πολύ φοβάμαι ότι σύντομα πολλοί επίδοξοι κατασκευαστές (και διαχειριστές) αφηγήσεων που βρίσκονται ήδη εκεί έξω θα είναι έτοιμοι να πάρουν τη θέση τους.»

Η βία και ο Ζωρζ Λαμπικά. Η Ελένη Πορτάλιου γράφει για την επικαιρότητα της θεωρητικής σκέψης  και της αγωνιστικής δράσης του Ζ. Λαμπικά με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Η βία; Ποια βία; : «3.  «Περισσότερο από ποτέ η βία παραπέμπει στο μονοπώλιο του κράτους». Η αντίσταση των κυριαρχούμενων λαϊκών τάξεων δεν είναι ποτέ επιλογή. «Ποιος δεν θα ήθελε η καθολική ψηφοφορία να υποκαταστήσει τα οδοφράγματα των οδομαχιών; […]. Κατά γενικό κανόνα η βία, είτε ατομική, είτε συλλογική γεννιέται από την οδύνη». Ο Λαμπίκε παραθέτει τον Άσκρα Ουάντ που θεωρεί την ανυπακοή ως την πρώτη αρετή του ανθρώπου –ο άνθρωπος προόδευσε με την ανυπακοή και την εξέγερση– και την εύστοχη διατύπωση του Ζαν Ζενέ: η βία του καταπιεσμένου είναι απελευθερωτική, ενώ η βία του καταπιεστή  είναι βαναυσότητα.

«Ούτε η μάνα σας ρε…». Ο Γιάννης Χαλεπιανός καταθέτει τις εμπειρίες του από την παρακολούθηση μιας δίκης Ταγμάτων Εφόδου της Χρυσής Αυγής: «Το ενδιαφέρον στοιχείο της δίκης λοιπόν, για μένα τουλάχιστον, βρισκόταν στην ατμόσφαιρα της δίκης και, συγκεκριμένα, στη «θανάσιμη μοναξιά» των κατηγορούμενων. Ούτε ένας μάρτυρας υπεράσπισης, ούτε ένα οικείο τους πρόσωπο στο ακροατήριο. Γεγονός που προκάλεσε την απορία της έδρας και το δούλεμα των αλληλέγγυων των θυμάτων. Ούτε η μάνα σας ρε δεν ήρθε να σας στηρίξει, ακούστηκε ουκ ολίγες φορές. Η αιτιολόγηση στη σχετική ερώτηση της έδρας, το ίδιο γελοία με όλους τους υπόλοιπους ισχυρισμούς: Φοβόμαστε για τις ζωές των δικών μας και δεν θέλαμε να τις βάλουμε σε κίνδυνο, ειπώθηκε σε μια αίθουσα έξω από την οποία βρίσκονταν τρεις διμοιρίες ΜΑΤ.»

ΜΝΗΜΗ ΧΡΙΣΤΟΥ Γ. ΜΑΝΟΥΣΑΡΙΔΗ

2 κείμενα

1. Ο σκληρός εργάτης Χρίστος Γ. Μανουσαρίδης. Γράφει ο Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης: «Και όσοι συνεργάστηκαν με τον Χρίστο Μανουσαρίδη, αλλά και εκείνοι που διάβασαν και θα διαβάζουν τα βιβλία που τύπωσε, θα θεωρήσουν ελπίζω δικαιολογημένο αυτόν τον δημόσιο έπαινο, από τα χείλη ενός συνεργάτη και φίλου του για 30 χρόνια, αφού είναι σε χαμηλότερους τόνους από αυτούς που χρησιμοποίησε ο Κ. Θ. Δημαράς (1904-1992) το 1986 στον πρόλογο του βιβλίου του Κ. Παπαρρηγόπουλος: «Ο Χρίστος Μανουσαρίδης αντιμετώπισε την αποστολή του επάνω σ’ αυτό το βιβλίο, όχι σαν ένας τεχνικός που έχει ταχθεί να δώσει μορφή σε μία πνευματική προσπάθεια, αλλά, πραγματικά, ως συνεργάτης σε έναν κοινό σκοπό, την προαγωγή της παιδείας μας. Θα ήμουν ευχαριστημένος αν στον τομέα μου κατόρθωνα να κάνω έργο ανάλογο με ό,τι κάνει εκείνος στον δικό του».

2. Χρίστος Γ. Μανουσαρίδης: Στη μεγάλη οικογένεια των τυπογράφων. Κείμενο της Γεωργίας Παπαγεωργίου, απόσπασμα από τη συμβολή της στον τόμο Τυπογραφία και τυπογράφοι, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού: «Οι θόρυβοι του πιεστηρίου ακούγονταν σαν μια γλυκιά μουσική. Και όταν ο Χρίστος τραβούσε από το πιεστήριο, καθώς γύριζε, τα πρώτα τυπωμένα φύλλα του βιβλίου, που είχατε τελικά μαζί δουλέψει, και τα σήκωνε ψηλά για να δει την πίεση, το μελάνι, μήπως κάτι δεν πήγαινε καλά, μήπως κάποιο στοιχείο χτυπούσε το χαρτί, κι εσύ καρδιοχτυπούσες, γιατί είχε έρθει η ώρα της τελικής κρίσης, τι αξέχαστες στιγμές. Ήξερες πως το βιβλίο ήταν σε σίγουρα χέρια, στα χέρια του μάστορα Χρίστου Μανουσαρίδη, και όταν τον έβλεπες ικανοποιημένο από το αποτέλεσμα της μακρόχρονης, επίπονης συχνά διαδικασίας που είναι η ολοκλήρωση ενός βιβλίου, τι χαρά! Έτσι έζησα εγώ πάντως τις ατέλειωτες στιγμές με τον Χρίστο στην οδό Ζηνοδώρου 17.»