Εμείς και οι Αμερικανοί

 Γιατί οι ΗΠΑ προσπαθούν να διατηρήσουν την Ελλάδα εντός ευρώ και Ευρωπαϊκής Ένωσης

Μπορεί οι ΗΠΑ να πίεσαν ακόμη μια φορά την Ελλάδα, τις προηγούμενες μέρες, να έρθει σε συμφωνία με τους δανειστές της, πλην όμως το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για τις εξελίξεις στην Αθήνα δεν μπορεί να κρύψει την αγωνία της αμερικανικής κυβέρνησης: όχι τόσο για το «δέντρο» της συμφωνίας, όσο για το «δάσος», το οποίο δεν είναι τίποτα λιγότερο από το γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον στην περιοχή. 

Οι ΗΠΑ έχουν εγκατεστημένα συμφέροντα τα οποία δεν θέλουν να απολέσουν, ισορροπίες που δεν επιθυμούν να ανατραπούν και για τον λόγο αυτόν έφτασαν να ασκήσουν παρασκηνιακά πιέσεις στο ΔΝΤ να επιστρέψει στις συνομιλίες με την Αθήνα και να διευκολύνει την επίτευξη λύσης προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος να βγουν τα πράγματα «εκτός ελέγχου» στην περιοχή μας. 

Η Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, μαζί με την Ουκρανία διαμορφώνουν για την αμερικανική εξωτερική πολιτική τους δύο πυλώνες «ανάσχεσης» της επέκτασης της ρωσικής επιρροής προς την ευρωπαϊκή Δύση και αυτό, άσχετα με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, καθιστά τις δύο χώρες κρίσιμης σημασίας για την Ουάσιγκτον. 

 

Πόσο μάλλον όταν οι Αμερικανοί, με την εμπειρία της Lehman στο «τσεπάκι», γνωρίζουν πολύ καλύτερα από τους Ευρωπαίους τις πιθανές επιπτώσεις μιας χρεοκοπίας, την οποία θέλουν πάση θυσία να αποφύγουν. Για τον απλούστατο λόγο ότι οι «δυνάμεις» που θα χρειαστεί να επιστρατεύσουν σε μια «εκτός ελέγχου» επόμενη μέρα θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τα «δώρα» που μπορεί να προσφέρουν για να την αποτρέψουν.

 

Τι σημαίνουν αυτά; 

1 Ότι υπάρχει πραγματικό γεωπολιτικό χαρτί για την Αθήνα και σωστά κάνει ο Τσίπρας που το παίζει.

2 Ότι η Ελλάδα μπορεί να ενισχύσει τη θέση της παίζοντας στη διπλωματική σκακιέρα (με τη Ρωσία), έστω κι αν αυτό «ενοχλεί» την Ουάσιγκτον. Αρκεί βέβαια να γνωρίζει καλά τι έχει να κερδίσει από κάθε παίκτη και κυρίως τα περιθώρια του καθενός.

3 Ότι τα γενικότερα οικονομικά συμφέροντα στη ζώνη της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης διαμορφώνουν ένα πολύ ευρύτερο πλέγμα συγκλίσεων και αποκλίσεων, σε αντιδιαστολή με τον τρόπο με τον οποίο η ίδια η χώρα μας αντιλαμβάνεται και βιώνει το «ελληνικό ζήτημα». Αυτός είναι ένας ουσιώδης λόγος για τον οποίο η Ουάσιγκτον εμφανίζεται με τέτοια «ζέση» στο θέμα. Για τον ίδιο λόγο, όμως, οι γνώστες των «μυστικών» μπορεί να αποκομίσουν και στρατηγικό πλεονέκτημα. 

 

Ανάχωμα η Ελλάδα

Πριν από μερικές ημέρες ο οργανισμός (think tank) Stratfor, που απηχεί εδώ και χρόνια τις θέσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, «ανέβασε» ένα άρθρο που εξηγεί την αμερικανική στρατηγική με κάθε λεπτομέρεια. Και μαζί με αυτήν τα... άγχη της Ουάσιγκτον. 

 

Το άρθρο ξεκινά με την καταγραφή των ειδήσεων: «Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομίας Τζακ Λιου ζήτησε από την Αθήνα και το Eurogroup να δείξουν ευελιξία και να λάβουν μέτρα ώστε να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη. Λίγες ημέρες νωρίτερα, οι ΗΠΑ κατέληξαν σε συμφωνία για την παροχή δανειακών εγγυήσεων ύψους 1 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία».

Για να καταλήξει στο ζουμί: «Τις τελευταίες εβδομάδες η Ελλάδα και η Ουκρανία απέδειξαν για μια ακόμα φορά πως η οικονομική βοήθεια συχνά συνδέεται με πολιτικούς στόχους. Αν και οι δυο χώρες έχουν τεράστια χρέη και εξαρτώνται από την εξωτερική βοήθεια για να αποφύγουν τη χρεοκοπία, και οι δυο εξακολουθούν να παίζουν μείζονα ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής γεωπολιτικής».

 

Το Stratfor μπορεί να μην μπαίνει στα «βαθιά» των αμερικανικών παρεμβάσεων προς το ΔΝΤ για την Ελλάδα, καταγράφει όμως το υπόβαθρο του γιατί συμβαίνει αυτό. Το πώς βλέπουν οι ΗΠΑ την Ελλάδα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: 

«Η Ελλάδα μπορεί να μην έχει μεγάλη ρευστότητα την περίοδο αυτή, όμως η γεωγραφική της θέση την καθιστά εξαιρετικά σημαντική για τρεις λόγους: 

1 Βρίσκεται στην ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που βρίσκεται σε αναταραχή λόγω των βίαιων συγκρούσεων σε χώρες όπως η Συρία και η Λιβύη. 

2 Αποτελεί μια πύλη προς την Ευρώπη, ένα σημείο εισόδου για ανθρώπους και αγαθά από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. 

3 Είναι μια περιοχή transit για αντικρουόμενων συμφερόντων projects φυσικού αερίου, μεταξύ των οποίων ο Turkish Stream, που στηρίζεται από τη Ρωσία, και ο Νότιος Διάδρομος, που στηρίζεται από το Αζερμπαϊτζάν και την Ε.Ε.».

 

Με δυο λόγια οι Αμερικανοί βλέπουν την Ελλάδα ως σημείο ελέγχου ή ανάσχεσης «καυτών ζωνών» στη Μέση Ανατολή (όπου η παρουσία εξτρεμιστικών στοιχείων είναι ανεξέλεγκτη), αλλά και ως κόμβο καθοριστικής σημασίας στην ενεργειακή διπλωματία (εξ ου και οι «χοντρές» τελευταίες παρεμβάσεις). Για το τελευταίο, το Stratfor πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω ως προς το πώς το αντιλαμβάνεται η Ουάσιγκτον: 

«Η Ελλάδα έχει ήδη υπονοήσει πως μπορεί να λάβει οικονομική βοήθεια από τη Ρωσία. Για την Αθήνα η κίνηση θα είχε λογική: η χώρα εξαρτάται από τη ρωσική ενέργεια και θα ήθελε να έχει χαμηλότερες τιμές φυσικού αερίου. Οι ανάγκες της χώρας θα γίνουν ακόμη πιο επείγουσες αν η Αθήνα φύγει από την ευρωζώνη και επιστρέψει σε μια αδύναμη δραχμή, η οποία θα καθιστούσε ακριβότερες τις εισαγωγές ενέργειας.

 

Ο Λευκός Οίκος στήριξε την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ως ανάχωμα στην επέκταση της Ρωσίας στην περιοχή. Τώρα, όπως και τότε, οι ΗΠΑ θέλουν να αποτρέψουν την επέκταση της επιρροής της Ρωσίας στην Ελλάδα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά projects. Όμως η Ρωσία αντιμετωπίζει τα δικά της οικονομικά προβλήματα, που περιορίζουν τη δυνατότητά της να προσφέρει σημαντική οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα».

 

Ως προς το τι κάνουν ή θέλουν να κάνουν οι Αμερικανοί για να «αποτρέψουν» την επέκταση της ρωσικής επιρροής στην Ελλάδα, έχουμε «δει» αρκετά επεισόδια. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει αρκετά ενεργειακά φλερταρίσματα της Αθήνας με τη Ρωσία: από την περίοδο Καραμανλή με τον South Stream και την περίοδο Σαμαρά με το άδοξο ντιλ για την πώληση της ΔΕΠΑ στην Gazprom μέχρι το τωρινό για τον αγωγό Greek Stream.

 

Μέχρι τώρα οι Αμερικανοί χρησιμοποιούσαν ως «φόβητρο» διάφορες εκφοβιστικές παρεμβάσεις, αλλά τίποτα επί της ουσίας. Το γεγονός ότι τώρα παρεμβαίνουν για πρώτη φορά προσφέροντας και κάτι δείχνει ότι έχουν όντως ανησυχήσει για μια πιθανή ανατροπή του status quo. 

 

Το ζήτημα βέβαια είναι ότι και η πλευρά της Αθήνας πρέπει να γνωρίζει μέχρι πού μπορεί να φτάσουν οι Ρώσοι. Για τις δυνατότητές τους, οι Αμερικανοί είναι ήδη ενήμεροι. Και όπως φάνηκε από τα «ψιλά» των δηλώσεων των Ρώσων αξιωματούχων ως προς μια «οικονομική βοήθεια» προς την Ελλάδα, θα χρειαστεί προσοχή για το τι είναι συμφέρον και τι όχι, αλλά και το πότε πρέπει να αξιοποιηθεί. Άλλωστε το «φιάσκο» του South Stream (σ.σ.: που ακυρώθηκε ξαφνικά) λειτουργεί πάντα ως παράδειγμα...

 

Η γερμανική παράμετρος

Το Stratfor όμως δεν διστάζει να βάλει στην εξίσωση και τη γερμανική παράμετρο. Για τους «συμμάχους» του Βερολίνου, το αμερικανικό «εργαλείο» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ γράφει: 

«Το Βερολίνο θέλει να κάνει την Ελλάδα “παράδειγμα” και οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν επιθυμούν η κυβέρνησή τους να σπαταλάει χρήματα προσφέροντας οικονομική βοήθεια στη χώρα αυτήν. Το Βερολίνο φοβάται επίσης πως, αν δείξει επιείκεια στην Αθήνα, θα έδινε κίνητρο σε άλλες κυβερνήσεις της ευρωζώνης να ζητήσουν υποχωρήσεις. 

 

Ωστόσο η Γερμανία χρειάζεται να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένου ότι η γερμανική είναι μια οικονομία που στηρίζεται στις εξαγωγές, η διάλυση της περιοχής ελεύθερου εμπορίου στην Ευρώπη θα ήταν ο χειρότερος εφιάλτης της Γερμανίας. 

 

Μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, το Βερολίνο έστειλε το αναμφισβήτητο μήνυμα ότι ένα Grexit δεν θα είχε σημαντικές οικονομικές συνέπειες για την υπόλοιπη ευρωζώνη. Πιο πρόσφατα, όμως, κάποια τμήματα της γερμανικής κυβέρνησης επιχειρούν μια διαφορετική, πιο πολιτική, αποτίμηση της κατάστασης και μια πιθανή συμφωνία με την Αθήνα, ακόμα και αν αυτή θα ήταν προσωρινή και όχι ικανοποιητική».

 

Είναι πιο «διαβασμένοι»

Η αλήθεια είναι ότι οι Αμερικανοί είναι πιο «διαβασμένοι» στα οικονομικά της καταστροφής. Στην Ευρώπη οι περισσότεροι πιστεύουν ότι μια ελληνική χρεοκοπία, ή ακόμη και η έξοδος από την ευρωζώνη, δεν θα ήταν καταστροφική. Μ’ αυτό το σκεπτικό στη σύνοδο του ΔΝΤ την προηγούμενη εβδομάδα οι Γερμανοί αξιωματούχοι υποστήριζαν ότι οι πιθανότητες για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ έχουν ήδη προεξοφληθεί από τις αγορές και πως το σοκ θα μπορούσε να είναι περιορισμένο. 

 

Αντίθετα, ο πρόεδρος του Αμερικανικού Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων Τζέισον Φούρμαν την ίδια περίοδο προειδοποιούσε ότι ένα Grexit «δεν θα είναι κακό μόνο για την ελληνική οικονομία, αλλά θα διαμορφώσει έναν πολύ μεγάλο και περιττό κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία». 

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό χάσμα μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης...

 

Γιατί όμως φοβούνται περισσότερο οι Αμερικανοί; Απλώς διότι (νομίζουν ότι) αυτοί ξέρουν. Όταν, πριν από επτά χρόνια, κατέρρευσε η Lehman Brothers, οι Αμερικανοί έμαθαν ότι ακόμη και «μικρά χαρτιά» μπορούν να οδηγήσουν μια κατάσταση εκτός ελέγχου. Και σήμερα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού υπάρχουν αρκετοί που πιστεύουν ότι υπάρχουν αρκετά σημεία της κατάρρευσης του 2008 που μοιάζουν πολύ με την περίπτωση της Ελλάδας.

 

Ακόμη κι αν έχει γίνει μεγάλη ανάλυση του κινδύνου, αυτό δεν εμποδίζει τις μη προβλεπόμενες δυσάρεστες επιπτώσεις.

◆ Έξι μήνες προτού καταρρεύσει η Lehman Brothers, είχε σημειωθεί η κρίση στην Bear Stearns και οι ρυθμιστικές αρχές ετοιμάζονταν για το επόμενο σοκ ρίχνοντας το βάρος τους στον περιορισμό των κινδύνων για την αγορά πιστωτικών παραγώγων. Όμως κάτι τους διέφυγε: Αυτό που πυροδότησε το «σοκ» δεν ήταν τα συμβόλαια παραγώγων, αλλά ένα νομικό θέμα που είχαν αγνοήσει: ότι ο βρετανικός πτωχευτικός κώδικας προστατεύει με διαφορετικό τρόπο τους επενδυτές από ό,τι οι κανονισμοί που ισχύουν στη Νέα Υόρκη.

◆ Επιπλέον φάνηκε τότε πως, όταν πτωχεύει ένας εκδότης τίτλων, τότε πλήττεται αλυσιδωτά η εμπιστοσύνη σε πολλούς, απλώς επειδή υπάρχει γενικότερη αβεβαιότητα για την πολιτική που θα ακολουθηθεί. Έτσι, όταν κατέρρευσε η Lehman, ξαφνικά τέθηκε υπό αμφισβήτηση ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό μοντέλο.

◆ Το τρίτο μάθημα από τη Lehman ήταν η πολιτική αβεβαιότητα. Αυτό που έριξε τις αγορές στο χάος το 2008 ήταν ότι αρχικά το Κογκρέσο των ΗΠΑ σε πρώτη φάση απέρριψε το πακέτο διάσωσης τραπεζών του Πόλσον δημιουργώντας αβεβαιότητα για την πολιτική που θα ακολουθούσε τελικά η κεντρική κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον.

 

Ο ελληνικός κίνδυνος

Σε τι μοιάζουν αυτά με την Ελλάδα; Θεωρητικά οι ρυθμιστικές αρχές και οι τραπεζίτες εδώ και χρόνια μελετούν τις χρηματοοικονομικές διασυνδέσεις που σχετίζονται με την Ελλάδα και έχουν κάνει ασκήσεις επί χάρτου για το ενδεχόμενο Grexit. Την ίδια ώρα οι οικονομίες χωρών όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία έχουν βελτιωθεί δραματικά κι αυτό (στη θεωρία) μειώνει την απειλή μετάδοσης. 

 

Παράλληλα εκτιμούν πως, εάν υπάρξει ελληνική χρεοκοπία ή Grexit, τότε η υπόλοιπη ευρωζώνη μπορεί να παρουσιάσει μία ενοποιημένη και συνεκτική πολιτική απάντηση. Τουλάχιστον αυτό είπαν οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης στους Αμερικανούς ομολόγους τους κατά τη σύνοδο του ΔΝΤ. Οι Αμερικανοί όμως μάλλον δεν έχουν πειστεί και θεωρούν την αντιμετώπιση αυτή μάλλον... αισιόδοξη. Κατά τις δικές τους εκτιμήσεις: 

1 Η απόλυτη αδιαφάνεια που υπάρχει στους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς εξακολουθεί να δημιουργεί μεγάλο περιθώριο για δυσάρεστες λογιστικές και νομικές εκπλήξεις. 

2 Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που κουβαλάει ένα υπερβολικό βάρος χρέους. 

3 Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι πολιτικές εκπλήξεις θα σταματήσουν στο Grexit.

 

Με άλλα λόγια: Αν και οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης επιμένουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν τους πρώτους κινδύνους ενός Grexit, οι Αμερικανοί ανησυχούν για το... βάθος των προβλημάτων που μπορεί να προκύψει.

Επιστρέφουμε στην ανάλυση του Stratfor (σ.σ.: η οποία έχει στο τέλος της μια παράγραφο που εκ πρώτης όψεως δεν συνδέεται με τα προηγούμενα): 

«Οι ΗΠΑ ανησυχούν επίσης για την κοινωνική και πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξάπλωση των εγχώριων και ξένων ακραίων ομάδων. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνταν τρομοκρατικές ομάδες που έβαλλαν κατά αμερικανικών στόχων από τη δεκαετία του 1970 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η Ουάσιγκτον φοβάται πως μια λιγότερο σταθερή Ελλάδα θα μπορούσε να μετατραπεί σε καταφύγιο ακροαριστερών, ακροδεξιών και ισλαμιστικών ακτιβιστικών ομάδων, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η Ελλάδα δέχεται τεράστια κύματα αιτούντων άσυλο από τη Μέση Ανατολή». 

 

Και κάπου εδώ δένει το «γλυκό»: Για τη Δύση, η αποτροπή μιας ευρείας κοινωνικής αναταραχής και αστάθειας στην Ελλάδα είναι το κλειδί για να παραμείνει η χώρα στο δυτικό «στρατόπεδο». Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο άνοιξε το βιβλίο των... προσφορών.