«Προσωπικό μου στοίχημα, τα ασυνόδευτα παιδιά»

Οδυσσέας Βουδούρης, γενικός γραμματέας Υποδοχής στο υπουργείο Μεταναστευτικής 

Συντάκτης: 

Αντα Ψαρρά

Ο επικεφαλής της Γραμματείας για τους Πρόσφυγες έχει μεγάλη εμπειρία στα θέματα διαχείρισης ευάλωτων ομάδων, αλλά και γνώση των προβλημάτων που προκύπτουν στη διαχείριση μιας οξυμένης κατάστασης μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες κοινωνικές συνθήκες.

Ο νέος νόμος ήδη αποδίδει καρπούς στην κατεύθυνση επίλυσης κρίσιμων ζητημάτων που προέκυψαν αρχικά λόγω του συνεχώς αυξανόμενου ρυθμού αφίξεων και κατόπιν της ανάγκης για ανθρώπινη φιλοξενία. Νούμερο ένα πρόβλημα για τον συνομιλητή μας, τα ασυνόδευτα ανήλικα αλλά και η προσπάθεια συνεννόησης με τις τοπικές κοινωνίες.

• Ποιο είναι το πεδίο δράσης της γραμματείας της οποίας προΐστασθε;

Η Γενική Γραμματεία Υποδοχής Προσφύγων έχει δύο σκοπούς: την ενίσχυση του διοικητικού εργαλείου, μια και αυτή η γραμματεία έχει ενισχυμένες δυνατότητες, όπως τουλάχιστον προσδιορίζονται στον νόμο 4375 και, δεύτερον, τη διεύρυνση του πεδίου πέραν της υποδοχής, της φιλοξενίας και της ολοκληρωμένης λύσης του προσφυγικού. Πρέπει να φροντίσουμε να έχουμε ανοιχτές δομές φιλοξενίας πραγματικά ικανοποιητικών προδιαγραφών σε πολύ σημαντικά θέματα, όπως, για παράδειγμα, το φαγητό. Το θέμα του φαγητού αντιμετωπίστηκε αρχικά με τα κέτερινγκ. Αυτή ήταν μια προσωρινή λύση.

Στη Γραμματεία, σε συνεργασία με την Υπατη Αρμοστεία και ορισμένες ΜΚΟ, δημιουργήσαμε μια ομάδα ειδικών που αξιολογεί τη σίτιση σε όλες τις δομές, από ποσοτική και ποιοτική άποψη, αλλά και την αποδοχή αυτής της τροφής από ανθρώπους που έχουν τελείως διαφορετικές διατροφικές συνήθειες από μας. Από το catering θα περάσουμε σταδιακά σε κοινοτικές κουζίνες μέσα στις δομές και σε μία κάρτα που θα τους επιτρέπει να αγοράζουν τρόφιμα από την τοπική αγορά. Αυτό είναι διπλά θετικό, διότι και οι πρόσφυγες θα αγοράζουν τα τρόφιμα που χρειάζονται και παράλληλα θα ενισχύεται η τοπική οικονομία. Αυτή η κάρτα θα αφορά και την αγορά ειδών υγιεινής και καθημερινής χρήσης.

• Πώς θα διαρθρώνεται αυτή η γραμματεία;

Ο νέος νόμος αποσκοπεί στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού διοικητικού συντονιστικού εργαλείου για να φροντίσουμε αποτελεσματικά τους πρόσφυγες. Εχει ένα τμήμα τεχνικής υποστήριξης, πού θα μείνουν δηλαδή οι πρόσφυγες: σκηνές, οικίσκοι, δωμάτια κ.λπ. Εχει ένα τμήμα συντονιστικό, πώς θα γίνει η οργάνωση της κάθε δομής, πώς θα κινητοποιηθούν οι ΜΚΟ κ.λπ. Ολες οι οργανώσεις που έχουν αμιγώς κοινωνικό σκοπό το να βοηθήσουν τους πρόσφυγες και δεν υπηρετούν κάτι άλλο είναι ευπρόσδεκτες και τις θέλουμε. Εμείς θα ελέγχουμε τη δουλειά τους και μην ξεχνάμε ότι μεγάλο μέρος της οικονομικής βοήθειας από την Ε.Ε. έρχεται μέσω των ΜΚΟ. Δεν δίνονται τα χρήματα στις ΜΚΟ, αλλά δίνονται χρήματα για την Ελλάδα στις επίσημες αρχές ώστε να αντιμετωπίσουν το προσφυγικό.

Δημιουργείται δηλαδή ένα τρίγωνο: ο χρηματοδότης, που είναι η Ε.Ε., ένας εκτελεστικός φορέας, που είναι οι ΜΚΟ, κι ένας υπεύθυνος πολιτικός διοικητικός φορέας, που είναι το υπουργείο. Αυτοί οι τρεις φορείς πρέπει να είναι σε διαρκή επαφή. Χρειάζεται να επιταχυνθεί η εφαρμογή του νόμου. Να υπάρχουν μόνιμοι θεσμικοί διοικητές στις δομές. Ο στρατός έχει βοηθήσει πολύ μέχρι τώρα, αλλά πρέπει σταδιακά να αποσυρθεί.

Οι διοικητές θα επιλέγονται με θητεία για έναν (ανανεώσιμο) χρόνο είτε από τον δημόσιο είτε από τον ιδιωτικό τομέα με διάφανη διαδικασία και αξιοκρατικές προδιαγραφές. Πρέπει γρήγορα η γενική γραμματεία να αναλάβει το σύνολο της λειτουργίας των κέντρων φιλοξενίας προσφύγων. Σε λίγες μέρες θα ολοκληρωθεί η διαδικασία πρόσληψης 265 υπαλλήλων για τις δομές στα νησιά. Και κατόπιν, μέσα στον Αύγουστο, η πρόσληψη άλλων 2.000 για το σύνολο των δομών.

• Εχετε επισκεφτεί τα κέντρα στην Ελλάδα;

Βέβαια. Περάσαμε μια πρώτη πολύ δύσκολη φάση της αθρόας ροής προσφύγων που έφευγαν για άλλες χώρες. Οταν κλείσανε τα σύνορα τον Μάρτιο και μειώθηκαν οι ροές, τότε άλλαξαν τα δεδομένα και πλέον έχουμε να διαχειριστούμε όχι μια ροή αλλά έναν αριθμό προσφύγων γύρω στους 60.000. Πρώτα λοιπόν πρέπει να τους εξασφαλίσουμε ανθρώπινες συνθήκες και σε δεύτερη φάση να εξασφαλίσουμε τη μεταφορά τους σε χώρες που οι ίδιοι επιθυμούν. Για να γίνει αυτό χρειάζεται να οργανωθούμε με έναν διαφορετικό τρόπο από τον προηγούμενο.

Χρειαζόμαστε δομές φιλοξενίας σε ένα μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα. Να εκπληρώσουμε τις δεσμεύσεις της συμφωνίας για όσους βρίσκονται στα νησιά. Οι δομές διαφέρουν. Υπάρχουν δομές που πρέπει να εκσυγχρονιστούν κι άλλες που πρέπει να κλείσουν. Εχουμε κάνει μια δουλειά που συνίσταται στο να καταγράψουμε τα κριτήρια στη βάση των οποίων μπορούμε να αξιολογήσουμε το κάθε κέντρο. Για παράδειγμα, πόσο κοντά είναι ένας χώρος σε ένα αστικό κέντρο. Δεν μπορούμε να κάνουμε χώρους φιλοξενίας στην κορυφή ενός βουνού. Να δούμε πόσο κοντά υπάρχει πρόσβαση σε δρόμο. Να εξετάσουμε τις κλιματολογικές συνθήκες, να μην είναι κοντά σε βάλτους κ.λπ. Να αξιολογήσουμε αν και πώς ένας τέτοιος χώρος τροφοδοτείται με νερό και ρεύμα. Ενα από τα βασικά κριτήρια είναι και η αποδοχή της τοπικής κοινωνίας.

• Στο ζήτημα της αποδοχής θα πάρετε κάποιες πρωτοβουλίες;

Η μία είναι αυτή που σας είπα με την κάρτα. Επίσης, το να βελτιώνουμε τις συνθήκες μέσα στους χώρους. Ορισμένα περιστατικά βίας που κατά καιρούς ακούμε και τρομάζουμε είναι συχνά απόρροια της μη ικανοποιητικής εξυπηρέτησης των φυσικών αναγκών των ανθρώπων. Επίσης βασικό είναι να εξηγήσουμε στους συμπατριώτες μας ότι οι πρόσφυγες αποτελούν μάλλον ευκαιρία για μας παρά απειλή. Ο αριθμός, καταρχάς, δεν είναι τεράστιος, όταν η Ελλάδα έχει απορροφήσει πολύ μεγαλύτερα ρεύματα, π.χ. τη δεκαετία του ‘90. Χρειάζονται διάλογος και ενημέρωση.

• Με τα ασυνόδευτα ανήλικα τι κάνετε;

Εχει δημιουργηθεί ένα παράδοξο με τα ασυνόδευτα παιδιά, που είναι μια πιο ευάλωτη ομάδα μέσα σε μια άλλη ευάλωτη ομάδα. Γι’ αυτά τα παιδιά προβλέπεται ειδικό προνομιακό καθεστώς με ειδικούς χώρους φιλοξενίας. Επειδή όμως ήδη υπάρχουν πάνω από 1.700 παιδιά και δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη αυτό το ειδικό πρόγραμμα και δεδομένου ότι είναι παιδιά και πρέπει να επιτηρούνται βάσει του νόμου, παρατηρείται το παράδοξο να βρίσκονται συχνά υπό καθεστώς κράτησης. Αυτό είναι ηθικά απαράδεκτο, ηθικά είμαστε όλοι υπεύθυνοι.

Πήραμε λοιπόν την πρωτοβουλία, σε συνεργασία με το υπουργείο Δικαιοσύνης, την Πρόνοια, τον Συνήγορο του Παιδιού, να φτιάξουμε άμεσα μεταβατικές δομές για τα παιδιά αυτά. Μπορεί να μην είναι σε πρώτη φάση αυτές που προβλέπει ο νόμος, αλλά τουλάχιστον δεν θα είναι τα ασυνόδευτα παιδιά σε δυσμενέστερο καθεστώς από τα υπόλοιπα παιδιά. Αυτό είναι και ένα προσωπικό μου στοίχημα, να φύγουν όλα αυτά τα παιδιά από το καθεστώς κράτησης μέσα στις επόμενες εβδομάδες.