Το Ματς του Θανάτου

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μια τραγική ιστορία συνδέθηκε με τους ποδοσφαιριστές της Ντιναμό. Έμεινε στην ιστορία ως «Το Ματς του Θανάτου».

Συγκεκριμένα, το καλοκαίρι του 1942 κι ενώ η Ουκρανία τελούσε υπό ναζιστική κατοχή, οι ποδοσφαιριστές της Ντιναμό εργάζονταν σε ένα αρτοποιείο του Κιέβου. Στον ελεύθερο χρόνο τους έπαιζαν ποδόσφαιρο. Οι Γερμανοί εντόπισαν τους παίκτες και τους ζήτησαν να δημιουργήσουν μια «Μικτή Κιέβου», ώστε να δίνουν ματς εναντίον μικτών ομάδων των γερμανικών στρατιωτικών μονάδων.

Η Μικτή Κιέβου ονομάστηκε Σταρτ και δημιουργήθηκε από οκτώ ποδοσφαιριστές της Ντιναμό

(Τρούσεβιτς, Σβιριντόφσκι, Κορότκιχ, Κλιμένκο, Τιούτσεφ, Πούτιστιν, Κουζμένκο, Χοντσαρένκο) και τρεις της Λοκομοτίβ Κιέβου (Μπαλάκιν, Σουκάρεφ, Μέλνικ). Η Σταρτ νίκησε επανειλημμένα τις Μικτές των Γερμανών στρατιωτών. Στις 17 Ιουλίου οι Γερμανοί δημιούργησαν την πιο δυνατή ομάδα που μπορούσαν αλλά η Σταρτ τη συνέτριψε με 6-0. Ακολούθησε μια ήττα της Σταρτ από μια ομάδα Ούγγρων αιχμαλώτων.

Τότε οι Γερμανοί θεώρησαν ότι είχε φτάσει η στιγμή να νικήσουν και αυτοί του Ουκρανούς. Κάλεσαν την ακατανίκητη, όπως θεωρείτο, ομάδα της Λουφτβάφε, την Flakelf, για να αντιμετωπίσει τη Σταρτ. Στον αγώνα, που έγινε στις 6 Αυγούστου, δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα και αναγγέλθηκε από τις εφημερίδες. Όμως, η Σταρτ συνέτριψε τη γερμανική ομάδα με 5-1 και οι εφημερίδες δεν έγραψαν τίποτα γι’ αυτό. Το ματς αυτό αποκλήθηκε Ματς του Θανάτου, διότι από τότε οι παίκτες της Σταρτ μπήκαν στο στόχαστρο των ναζί.

Στις 9 Αυγούστου, σε νέο αγώνα, οι Ουκρανοί νίκησαν ξανά κι όταν στις 16 Αυγούστου 1942 συνέτριψαν μια άλλη γερμανική ομάδα, τη Rukh, με 8-0, οι ναζί διέταξαν τη διάλυση της Σταρτ. Συνέλαβαν και βασάνισαν τους καλύτερους παίκτες και όσους επέζησαν τους έστειλαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Siretz. Εκεί, τον επόμενο Φεβρουάριο, τρεις βρήκαν τραγικό θάνατο στη διάρκεια μιας εξέγερσης. Άλλοι τρεις συνελήφθησαν αλλά δραπέτευσαν αργότερα και διασώθηκαν.

Μια δραματοποιημένη παρουσίαση των γεγονότων αυτών περιγράφεται στο ουγγαρέζικο φιλμ του 1961 Két félidő a pokolban, στο οποίο αναφέρεται ότι μετά τη συντριβή των Γερμανών με 5-1 διέταξαν την εκτέλεση με τυφεκισμό όλων των Ουκρανών ποδοσφαιριστών. Μια παραλλαγή της ιστορίας με θετικό τέλος παρουσιάστηκε στο αμερικάνικο φιλμ του 1981 Escape to Victory, στο οποίο τα γεγονότα τοποθετούνται στο Παρίσι και ως αντίπαλος των Γερμανών παρουσιάζεται μια μικτή αιχμαλώτων ποδοσφαιριστών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.

 Δημοσιεύουμε απόσπασμα από το βιβλίο «Αθλητισμός και Κοινωνικά Κινήματα» (εκδόσεις «Νότιος Άνεμος», συγγραφέας Νάσος Μπράτσος, ISBN  9789609511261).

Απόσπασμα από το κεφάλαιο «Κόντρα στους ναζί»:

Πρωτοβουλία των ναζί ήταν η απόπειρα δημιουργίας «πρωταθλήματος» – τουρνουά στην Ουκρανία, για να ξεχαστεί ο κόσμος και να είναι πιο εύκολη η κατοχική διακυβέρνηση. Μετά από έντονο προβληματισμό για το ορθόν ή όχι της απόφασης, δημιουργήθηκε μία ουκρανική ομάδα.

Ραχοκοκαλιά της ομάδας ήταν παίκτες που αγωνίζονταν πριν από τον πόλεμο στη Δυναμό Κιέβου, ενώ συμβολή είχαν και παίκτες της Λοκομοτίβ. Η νέα ομάδα ονομάστηκε Σταρτ και στο κατοχικό τουρνουά σημείωνε τη μία νίκη μετά την άλλη και μάλιστα με μεγάλα σκορ, κερδίζοντας Ούγγρους συνεργάτες των ναζί, Ρουμάνους στρατιώτες και στο τέλος και τους Γερμανούς, με αποτέλεσμα να τονωθεί το ηθικό των υπόδουλων Ουκρανών.

Επιχειρώντας να ρεφάρουν, οι Γερμανοί έφεραν την επίλεκτη ομάδα της Λουφτβάφε, τη Φλάκερφ, που όμως ηττήθηκε με 5-1 από τη Σταρτ στις 6 Αυγούστου του 1942.

Με απειλές του τύπου «ηττηθείτε για να μην πεθάνετε» και διαιτητή από τα SS, στις 9 Αυγούστου, οι Ουκρανοί αρνήθηκαν να κάνουν τον ναζιστικό χαιρετισμό μέσα στο γήπεδο και κέρδισαν με 5-3 τους ναζί στον αγώνα-ρεβάνς, όπου η εφαρμογή των κανόνων του αγώνα ήταν σκανδαλώδης υπέρ των Γερμανών.

Mνημείο έξω από το γήπεδο

Αν και ευρέως γνωστό είναι ότι στη συνέχεια εκτελέστηκαν όλοι, η αλήθεια είναι ότι κάποιοι συνελήφθησαν και τους πήγαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου βασανίστηκαν και ακολούθως εκτελέστηκαν (κατηγορήθηκαν σαν συνεργάτες των Σοβιετικών), ενώ κάποιοι διέφυγαν ανακατεμένοι με το πλήθος των θεατών του αγώνα.

Σήμερα έξω από το στάδιο Σταρτ στο Κίεβο υπάρχει μνημείο για τους ήρωες ποδοσφαιριστές, με την επιγραφή: «Η δόξα σας δεν θα ξεθωριάσει στους αιώνες».

Μη νομίζετε, όμως, ότι αυτό που έμεινε ήταν μόνο η γλυκιά ανάμνηση μιας ηρωικής προσπάθειας, αφού η αντιφασιστική ποδοσφαιρική δράση του 1942 «στοιχειώνει» στους φόβους των απολογητών του φασισμού.

Από τη μία, μόλις το 2005, δηλαδή 63 χρόνια μετά, το δικαστήριο του Αμβούργου απεφάνθη ότι δεν τεκμηριώνεται η εκτέλεση ως προϊόν δίωξης για την ποδοσφαιρική επιτυχία, απόφαση στο ίδιο μήκος κύματος με την άρνηση καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων στην Ελλάδα.

Επίσης, το 2012 η σχετική ταινία απαγορεύτηκε από την ουκρανική κυβέρνηση επειδή σε αυτήν παρουσιάζονται και Ουκρανοί ως συνεργάτες των ναζί και θεωρήθηκε εχθρική προπαγάνδα, καθώς έκανε αναφορά στους εκεί δοσίλογους και ταγματασφαλίτες.

Τόσα χρόνια μετά και οι ήρωες της Σταρτ αναγκάζουν ακόμα τους αντιπάλους τους να παίζουν άμυνα και να πετάνε την μπάλα στην εξέδρα.