Το άγνωστο Βουκουρέστι: Τι συνέβη την άνοιξη του 2008

Ενα χτύπημα στην πλάτη του Κώστα Καραμανλή από τον Τζορτζ Μπους στους διαδρόμους του Παλατιού του Λαού, όπου λίγα λεπτά πιο πριν είχε ολοκληρωθεί το επίσημο δείπνο εργασίας των ηγετών των χωρών - μελών του ΝΑΤΟ, ήταν η τελευταία σκηνή ενός θρίλερ που είχε εκτυλιχθεί στην καρδιά της άνοιξης του 2008, στο Βουκουρέστι...

Η πρωτεύουσα της Ρουμανίας έμελλε να μείνει στην ιστορία της χώρας μας και να γίνει ο τίτλος μιας συνολικής στρατηγικής για το ζήτημα των Σκοπίων. Οπως τονίζουν στα «ΝΕΑ» οι πρωταγωνιστές εκείνων των ημερών, στο Βουκουρέστι παίχτηκε πόκερ για γερά νεύρα.

Παρασκηνιακές παρεμβάσεις, πιέσεις, διάλογοι που ξέφυγαν ορισμένες φορές από τα όρια της διπλωματικής ευγένειας, συγκρότηση νέων συμμαχιών σε επίπεδο κρατών και ηγετών είναι τα στοιχεία που συνέθεσαν το παζλ μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της χώρας.

Ο Κώστας Καραμανλής, με αρκετά ανοιχτά μέτωπα στο εσωτερικό εκείνη την περίοδο, είχε λάβει εγκαίρως την απόφαση ότι δεν θα μπορούσε να συναινέσει σε αυτό που οι Αμερικανοί ζητούσαν πιεστικά και σε κάθε ευκαιρία: την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ χωρίς προηγουμένως να έχουν επιλυθεί οι διαφορές που τα χώριζαν με την Ελλάδα. Ο ίδιος ο πρόεδρος Μπους το είχε καταστήσει σαφές από την πρώτη στιγμή της ανάληψης της προεδρίας των ΗΠΑ, όταν τον Νοέμβριο του 2004 αιφνιδιάζει τη - σχετικά νέα - κυβέρνηση Καραμανλή, αναγνωρίζοντας τα Σκόπια με το όνομα «Μακεδονία».

Το τηλεγράφημα του πρέσβη

Στις αρχές του 2008, η Ντόρα Μπακογιάννη ήταν εκείνη που μεταφέρει στον Κώστα Καραμανλή την πρόθεση των Αμερικανών για ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, μαζί με την Κροατία και την Αλβανία. Το State Department είχε πείσει τον πρόεδρο Μπους ότι η διεύρυνση της Συμμαχίας με τρεις χώρες που προέρχονταν από το πάλαι ποτέ ανατολικό μπλοκ θα ήταν μια πρωτοβουλία - σταθμός στα χρόνια της προεδρίας του.

Ολα αυτά τα είχε εξηγήσει σε εκτενές τηλεγράφημά του προς το υπουργείο Εξωτερικών 15 ημέρες πριν από Βουκουρέστι ο έλληνας πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον Αλέξανδρος Μαλλιάς. Ο έμπειρος διπλωμάτης μετέφερε μάλιστα την εκτίμηση της αναπληρώτριας σύμβουλου εθνικής ασφάλειας Τζούντι Ασλεϊ ότι τυχόν ελληνικό βέτο «θα σήμαινε ατυχή επιλογή με συνέπειες». Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι ήταν η κατάλληλη συγκυρία, κατά την Ουάσιγκτον. Η Αθήνα όμως διαμηνύει προς όλους τους συμμάχους ότι δεν προτίθεται να συναινέσει εάν προηγουμένως δεν επιλυθούν κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τις δύο χώρες, με κεντρικότερα εκείνα του αλυτρωτισμού και του ονόματος. Οι πιέσεις ωστόσο γίνονται μέρα με τη μέρα εντονότερες...

Είναι χαρακτηριστικό το τηλεφώνημα που δέχεται αιφνιδιαστικά η Ντόρα Μπακογιάννη, από την αμερικανίδα ομόλογό της Κοντολίζα Ράις, ένδεκα μέρες πριν από τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ. Η τότε υπουργός Εξωτερικών βρίσκεται στη Λιουμπλιάνα για τη Σύνοδο Υπουργών και ειδοποιείται από τον γερμανό ομόλογό της Φρανκ - Βάλτερ Σταϊνμάγερ ότι θέλει να της μιλήσει η Ράις. Η Ντόρα Μπακογιάννη αντιλαμβάνεται αμέσως το θέμα και καλεί σε σύσκεψη τους πρέσβεις Σαββαΐδη και Χαλαστάνη, καθώς και τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών Κουμουτσάκο. Το τηλέφωνό της χτυπά και ξεκινά μια δύσκολη - όπως παραδέχονται όλες οι πλευρές - συνομιλία.

Η επικεφαλής του State Department καθιστά σαφές ότι τα Σκόπια πρέπει να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ με την ονομασία FYROM, καθώς «αυτή είναι η επιθυμία των ΗΠΑ». Η Ντόρα Μπακογιάννη αντιδρά αμέσως και στον ίδιο τόνο απαντά ότι «αυτό δεν μπορεί να γίνει εάν δεν λυθούν προηγουμένως τα θέματα που χωρίζουν τις δύο χώρες». «Αυτό δεν μπορεί να περάσει» συνεχίζει η ελληνίδα υπουργός Εξωτερικών. Αναλύει εν τάχει τους λόγους των ελληνικών επιφυλάξεων, αλλά σύντομα η επικοινωνία καταλήγει σε αδιέξοδο καθώς και οι Αμερικανοί διά της υπουργού Εξωτερικών επιμένουν... Η Ντόρα Μπακογιάννη έχει καταλάβει ότι η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής θα είναι μια μεγάλη δοκιμασία για τις σχέσεις της Ελλάδας με τις ΗΠΑ...

Χάρτης μέχρι το Αιγαίο

Δύο 24ωρα πριν από την αναχώρηση της ελληνικής αποστολής για τη ρουμανική πρωτεύουσα φτάνει στο Μέγαρο Μαξίμου μια φωτογραφία του σκοπιανού πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι να καταθέτει στεφάνι σε μνημείο στα Σκόπια που πάνω του είναι χαραγμένος ο χάρτης της χώρας του, που φτάνει μέχρι το... Αιγαίο. Τα αντανακλαστικά είναι άμεσα. Η φωτογραφία αυτή μετατρέπεται σε καταχώριση σε μεγάλης κυκλοφορίας αμερικανικές εφημερίδες («Wall Street Journal», «Financial Times» κ.ά.) με τον τίτλο «Να γιατί τα Σκόπια δεν πρέπει να γίνουν μέλος του ΝΑΤΟ».

Η κίνηση αυτή από την ελληνική πλευρά αποτελεί σαφές μήνυμα προς τους Αμερικανούς και αποτυπώνει ανάγλυφα το κλίμα των ημερών. Κι όμως κανείς στην άλλη όχθη του Ατλαντικού δεν περιμένει ότι η ελληνική κυβέρνηση θα το φτάσει μέχρι το τέλος...

Στις 2 Απριλίου ο Κώστας Καραμανλής φτάνει καθυστερημένα στη ρουμανική πρωτεύουσα, ακριβώς για να αποφύγει τις παρασκηνιακές πιέσεις και τις συζητήσεις. Πολύ νωρίτερα είχε φτάσει στο Βουκουρέστι η σκοπιανή αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Γκρούεφσκι. Στα πρόσωπά τους ήταν ζωγραφισμένη η βεβαιότητα ότι στο τέλος της Συνόδου η μικρή τους χώρα θα ήταν επίσημα μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, καθώς διέθεταν την υποστήριξη των ΗΠΑ... Λίγο πριν από τις οκτώ τοπική ώρα ξεκινά το δείπνο των ηγετών...

Ο Τζορτζ Μπους με την αλαζονεία του πλανητάρχη καλωσορίζει τα τρία νέα μέλη στη Συμμαχία. Περιττό να αναφερθεί ότι ονομάζει τα Σκόπια «Μακεδονία». Ο έλληνας πρωθυπουργός παρεμβαίνει: «Αυτό δεν θα συμβεί - επ' ουδενί λόγο...» επισημαίνει και εξηγεί ότι τα Σκόπια «δεν πληρούν το κριτήριο της καλής γειτονίας». Παραπέμπει στους φακέλους που είχε ήδη διανείμει η ελληνική αντιπροσωπεία προκειμένου να ενημερωθούν αναλυτικά οι ξένοι ηγέτες για το ότι δεν πρόκειται για ένα... καπρίτσιο της χώρας μας, αλλά για μια ουσιαστική διαφορά.

Ο ισχυρός σύμμαχος

Η Αθήνα βρίσκει εκείνη τη στιγμή έναν ισχυρό σύμμαχο: το Παρίσι και τον πρόεδρο Σαρκοζί, ο οποίος τάσσεται στο πλευρό του έλληνα πρωθυπουργού, εκφράζοντας την αλληλεγγύη του και την κατανόησή του για τις επιφυλάξεις που μόλις είχαν εκφραστεί. Ο Σαρκοζί μίλησε για τις ελληνικές του ρίζες και προχώρησε σε μια μάλλον συναισθηματικά φορτισμένη ομιλία. Κανείς δεν μπορεί να επιβεβαιώσει εάν αυτή η στήριξη ήταν αποτέλεσμα πράγματι της καταγωγής του ή της καλής πορείας που είχαν οι συζητήσεις με την Αθήνα το αμέσως προηγούμενο διάστημα, για την προμήθεια πολεμικών αεροσκαφών Ραφάλ από τη γαλλική πολεμική βιομηχανία.

Η συζήτηση στο δείπνο συνεχίστηκε με την Ιταλία και την Ισπανία να στηρίζουν τις ελληνικές ανησυχίες, τους Γερμανούς να βρίσκονται σε αμηχανία καθώς δεν ήθελαν να απογοητεύσουν τους Αμερικανούς αλλά και να μη σπάσουν τον γαλλογερμανικό άξονα και την Τουρκία να τάσσεται αναφανδόν υπέρ των αμερικανικών θέσεων. Μετά το τέλος του δείπνου, ο Κώστας Καραμανλής αναχωρεί για το ξενοδοχείο του. Θέλει να μείνει μόνος για λίγο και κάθεται στο σαλόνι, πριν ανέβει στο δωμάτιό του. Τον πλησιάζει ο Γιώργος Κουμουτσάκος. «Πρόεδρε, καλά πήγε...» του λέει. «Απόψε θα κοιμηθώ ήσυχος με τα φαντάσματα» του απαντά εννοώντας προφανώς ότι υπερασπίστηκε όλους εκείνους που πολέμησαν για τη Μακεδονία...

Στις έξι το πρωί, την επόμενη μέρα (μέρα της Συνόδου Κορυφής), η πόρτα του δωματίου της Ντόρας Μπακογιάννη στο ξενοδοχείο όπου διέμενε χτυπά. Ηταν ο σύμβουλός της πρέσβης επί τιμή Γιώργος Σαββαΐδης. «Ξέρετε, εδώ και 50 χρόνια από την ίδρυση του ΝΑΤΟ δεν έχει βάλει κανείς βέτο» της είπε ανήσυχος. «Μην ανησυχείς, η Ελλάδα δεν θα είναι μόνη σε αυτό τον αγώνα» του απάντησε.

Πράγματι σε λίγες ώρες η Σύνοδος ξεκίνησε και το θέμα της εισόδου των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ δεν ετέθη ποτέ, καθώς το βέτο είχε τεθεί ουσιαστικά την προηγούμενη μέρα. Με το τέλος των εργασιών η ελληνική αποστολή ετοιμάζεται να επιστρέψει στην Αθήνα. Ολα τα μέλη επιβιβάζονται στο πρωθυπουργικό αεροσκάφος και τελευταίος μπαίνει ο Κώστας Καραμανλής. Βλέπει τη χαλαρή διάθεση των συνεργατών του και τα χαμόγελα για την έκβαση της Συνόδου. «Γιατί πανηγυρίζετε; Δεν έχετε καταλάβει ότι τώρα αρχίζουν τα δύσκολα;» τους ρώτησε. Ισως γιατί κατάλαβε ότι το... χτύπημα στην πλάτη που δέχθηκε από τον πρόεδρο Μπους δεν ήταν φιλοφρόνηση, αλλά προειδοποίηση...

Γιάννης Σαραντάκος

in.gr