Ο ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ ΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ –ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΠΟΡΙΑ

  Του Σωτήρη Ε Γυφτάκη

Παίρνοντας αφορμή από το δημοσίευμα του καλού φίλου δάσκαλου Αντώνη Μιχαλακέα* Στην καλαματιανή  εφημερίδα Ελευθερία της  που αφορούσε στο μελοποιημένο κλέφτικο τραγούδι « Ο Παπαφλέσσας» και μάλιστα στους τελευταίους στίχους :

«Δεν είναι εδώ για πόλεμο

δεν είναι για καρτέρι…» που φαίνεται πως απεύθυνε  στον Παπαφλέσσα ο καπετάνιος Κεφάλας και φαίνεται πως ο Παπαφλέσσας αγριωπά του απάντησε:

«Σου΄ πα Κεφάλα μην το λες

και μην το κουβεντιάζεις!...» αφ΄ ενός κι αφ΄ ετέρου με την ευκαιρία της 178^ης  * επετείου της φονικής μάχης του Μανιακίου  της 25^ης  Μαΐου  θα ήθελα να σταθώ και να επισημάνω τους δυο τελευταίους στίχους « Σου΄ πα Κεφάλα μην το λες και μην το κουβεντιάζεις!...» Γιατί όχι μόνο ο Κεφάλας, αλλά και οι άλλοι πρωτοκαπετάνιοι της Τριπύλης και μάλιστα εκείνοι  που

γνώριζαν καλύτερα την περιοχή, όπως ο  από τον Αετό, Τριφυλίας, Αναγνώστης Γκότσης, κι ο Αναστάσης Γυφτάκης  από το κοντινό χωριό  Ραφτόπουλο του πάλαι ποτέ δήμου Τριπύλης δεν ήθελαν να στηθούν στα Ταμπούρια του Μανιακίου, γιατί όπως σωστά το κλέφτικο τραγούδι –που υπάρχει σε πολλές παραλλαγές» δεν ήταν εκεί για πόλεμο, δεν ήταν για καρτέρι» κι αντ΄ αυτού πρότειναν τις άγριες χαράδρες της Αγιάς της Μάλης, όπου θα πετσόκοβαν τους αραπάδες του Ιμπραήμ, αλλά για δικούς του λόγους ο Παπαφλέσσας το απέκλεισε  κι εκεί έγκειται και η απορία μου και όχι βέβαια δική μου!

Ήταν οι τύψεις συνείδησης που βασάνιζαν τον παράφορο, παράτολμο και φορές εκδικητικό πρωταγωνιστή και πρωτομάρτυρα της ελευθερίας, υπουργό των Εσωτερικών της Κυβέρνησης Κουντουριώτη κι ήθελε σώνει και καλά να θυσιαστεί για την πατρίδα,…παίρνοντας στο λαιμό του κι όσους παρέμειναν κοντά του πιστοί στον όρκο τους, σαν άλλοι τριακόσιοι του Λεωνίδα ή κάτι άλλο υπήρξε που το πήρε μαζί του... Οι ιστορικοί της εποχής το αφήνουν αδιευκρίνιστο. Ας δούμε τι γράφει ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης ή Παπαφωτόπουλος στα Απομνημονεύματά του» Ιστορικαί Αλήθειαι δια την Ιστορίαν της Μεσσηνίας επί Τουρκοκρατίας»: «Ο στρατάρχης Ιμπραήμ πασάς ηγούμενος 16.000 Αιγυπτίων κι Αλβανών πεζών τε κα ιιππέων εκστράτευσαν εκ Ναβαρίνου την 5^ην πρωινήν της 25^ης Μαϊου του έτους 1825 εναντίον των εις Μανιάκι  οχυρωμένων Πελοποννησίων συμποσουμένων έως 1500 εκλεκτών μαχητών… Μετά τας πολλάς δε συσκέψεις και γνώμας των καπιτάνων, οι μεν Βοϊδής Μαυρομιχάλης, Αθανασούλης Κουμουντουράκης. Π. Κεφάλας, Αναγνώστης Γκότσης, Αναστάσιος Γυφτάκης εγνωμοδότησαν και επέμενον  να αφήσωσιν την θέσιν Μανιακίου ως ακατάλληλον προς συγκρότησιν μάχης, δια να μη απολεσθώσι αδίκως, αλλά να καταλάβωσιν την εν μικρώ αποστάσει υπερκειμένην θέσιν Αγυιάς, έως ότου προφθάσει εγκαίρως και η αναμενόμενη επικουρία συγκείμενη εκ 1500 Αρκαδίων υπό τον Γ. Γρηγοριάδην,  Παπατσωραίους κι άλλους υπό την οδηγίαν  του Αθανασίου Γρηγοριάδου εκ 12000 Καρυτινών κλπ υπό την διοίκησιν Πλαπούτα…Αλλά ο Παπαφλέσσας επέμενεν  να μείνωσιν εις το Μανιάκι…» Αλλά και ο Αμβρόσιος Φραντζής** στο σύγγραμμα του : «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» γράφει σχετικά:  « Ο Γρηγόριος Δικαίος(Παπαφλέσσας) μετέβη εις το Μανιάκι τρεις ώρας απέχον  του φρουρίου Νεοκάστρου, τοποθετηθείς εκεί με τα 300 περίπου Ελλήνων   εκ διαφόρων επαρχιών συναθροισθέντων, συνελθόντων εκείσε και 650 Ελλήνων εκ της επαρχίας Τριφυλίας…. Επικεφαλής όντες εκ μεν της Τριφυλίας ο Αναστάσιος Γυφτάκης, ο Μπουχανάς, ο Αναγνώστης Γκότσης τρία τέκνα του παπά Οικονόμου εκ Λιγοιδίστης κι άλλοι διάφοροι καπιτάνοι…Την συνάθροισιν ταύτην των Ελληνικών στρατευμάτων  ο μεν Γρηγόριος Δικαίος θεωρών έχαιρε, οι δε καπετάνιοι εκάστης επαρχίας εξαιρέτως δε ο Π. Κεφάλας, ο Αθανασούλης  Καπετανάκης, ο Πιέρος Βοϊδής και ο Αναστάσιος Γυφτάκης τω εσυμβούλευον  να μη σταθώσιν εις την θέσιν Μανιακίου, ως ακατάλληλον δια μάχην, να απέλθωσιν δε εις την εκείθε θέσιν της Μονής Αγυιά, ονομαζομένην επί τω λόγω, ότι, εάν μείνωσιν  εις το Μανιάκι , όχι μόνον δεν θέλουσιν βλάψει τον εχθρόν, αλλά θα αφανισθώσιν και όλοι οι Έλληνες….» Και ο ιστορικός ιερωμένος Αμβρόσιος Φραντζής καταλήγει: «Δεν εστάθη όμως δυνατόν να ακούσει τας συμβουλάς των καπιτάνων ο Γρηγόριος Δικαίος( τόμος Β, σελ. 345)

            Αλλά και στα τελευταία λόγια του Παπαφλέσσα καταγράφεται ανάγλυφα  η προειλημμένη του απόφαση. Στον ίδιο τόμο  και στην σελίδα 348 σημειώνει ο ιστορικός   ιερωμένος(πρωτοσύγκελος) :

« Ο δε Γρηγόριος  Δικαίος περιερχόμενος από τους μηδαμινούς προμαχώνες την Ελλήνων, αφού είδεν , ότι οι πλειότεροι είχον αποχωρήσει, ησθάνθη μεν τότε ότι δεν ήτο ούτε δίκαιον, ούτε κατάλληλον να μείνει εκεί, αλλά εις Αγυιά, δεν επεδέχετο όμως το πράγμα καμίαν επιδιόρθωσιν  πλέον, ατρομήτως είπεν προς τους εκείθεν Έλληνες:

«Αδελφοί! Εάν μετά την μάχην αυτήν δεν ανταμοθώμεν εδώ ζώντες, θέλομεν ανταμωθεί εις Άδην. ενώπιον δε του Υψίστου θέλομεν ομολογήσει , ότι εξεπληρώσαμεν  το προς την πατρίδα και την πίστην χρέος μας κι ως δίκαιος θέλει μας κατατάξει μετ΄ εκείνων των ενδόξων μαρτύρων, οίτινες έχυσαν το αίμα των υπέρ πίστεως…¨Και παρακάτω περισσότερο αποκαλυπτικός και τρυφερό… «Τέλος έφτασεν η ώρα εις την οποίαν ο καθείς πρέπει να εκπληρώσει το προς την Πατρίδα χρέος. Έλθετε λοιπόν οι πλησιέστεροι καπιτάνοι να σας ασπασθώ και πάλιν  ανταμονώμεθα  όλοι εις την Άδην νικηταί και τροπαιούχοι…» Έτσι όπως είχε ορκιστεί ενώπιον της Βουλής και του Εκτελεστικού ότι δηλαδή: « Ή θα επέστρεφε νικητής ή θα έμενεν εις το πεδίον της μάχης!...» Συνέβη το δεύτερο, μόνο που ως φαίνεται το προκάλεσε ο ίδιος!

*Ο Α. Γρηγοριάδης γεννήθηκε στην Κυπαρισσία το 1793, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία μεταξύ των πρώτων. Έγινε γενικός στρατιωτικός Αρχηγός και συμμετείχε σε  όλες σχεδόν τις μάχες π κατά των Τούρκων. Εκπροσώπησε πολλές φορές την Τριφυλία ως βουλευτής, υποστηρικτής πάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, συμβιβαστικός απέτρεψε πολλές εμφύλιες έριδες.. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της Γερουσίας και πληρεξούσιος στην Εθνική  Συνέλευση το 1863.  Πέθανε το 1871.

** Ο Αμβρόσιος Φραντζής(1771-1853) υπήρξε απόγονος  της μεγάλης οικογένειας Φραντζή  ή Σφραντζή.

Το 1810 τοποθετήθηκε πρωτοσύγκελος Χρισυτιανουπόλεως στην Κυπαρισσία. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και συμμετείχε στην προπαρασκευή του Αγώνα. Μετά την Απελευθέρωση συνέγραψε πεντάτομη Ιστορία, όπου λεπτομερώς περιγράφει τα γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν, κατά την διάρκεια και μετά την Επανάσταση.