ΕΛΠΙΔΑ…

Τί είναι η ελπίδα που τόσο πολύ αποζητάμε όλοι και τόσο πολύ μας λείπει σήμερα;Συνήθως ορίζουμε την ελπίδα ως την πίστη που έχει κάποιος ότι διαθέτει τόσο τη θέλησηόσο και τον τρόπο ή τις συνθήκες ώστε να πετύχει τους στόχους του, όποιοι κι αν είναι αυτοί.Σύμφωνα με την μυθολογία και το μύθο της Πανδώρας, πριγκίπισσας της αρχαίας Ελλάδας, οι θεοί της έκαναν δώρο ένα μυστηριώδες κουτί από ζήλεια για την ομορφιά της. Την είχαν όμως προειδοποιήσει να μην ανοίξει ποτέ το κουτί. Μια μέρα η Πανδώρα δεν άντεξε τον πειρασμό και νικημένη από την περιέργειά της να δει τι είχε μέσα το κουτί έχασε τον αυτοέλεγχό της και άνοιξε το καπάκι του.

Τότε ελευθερώθηκαν στον κόσμο, ανεξέλεγκτα πια, τα μεγάλα δεινά: λιμοί, αρρώστιες και τρέλα. Με τη βοήθεια ενός θεού η Πανδώρα έκλεισε το κουτί και πρόλαβε να κρατήσει το μοναδικό αντίδοτο που έκανε πλέον την ανθρώπινη δυστυχία υποφερτή: την ελπίδα.

Το να έχει κανείς ελπίδα έχει την έννοια ότι δεν κάμπτεται από τα άγχη που τον συνθλίβουν, δεν υιοθετεί ηττοπαθή στάση και δε νικιέται από την κατάθλιψη μπροστά σε δύσκολες προκλήσεις ή εμπόδια. Τεχνικά, η ελπίδα είναι κάτι πιο πολύ από μια αφελή πεποίθηση πως όλα θα πάνε καλά.Και εδώ γεννάται το ερώτημα του κατά πόσο ετοιμοι είμαστε για να την πετύχουμε. Κάνοντας μια μικρή έρευνα στην κοινωνιολογία καιτην ψυχολογία βρήκα καποιες πολύ ενδιαφερουσες αποψεις γύρω από την ελπίδα και την συμπλευση της,με μια ακομα εννοια που χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς και ανάλυσης και δεν είναι άλλη από την αισιοδοξία.Όμως αυτες οι εννοιες περιπλέκονται και τυγχάνουν να είναι αρρηκτα δεμενες μεταξύ τους με την πνευματική ελευθερία του ατόμου που εξεταζεται αναλύτικότατα απο την κοινωνιολογία.Συμφωνα με μια συνεντευξη του Ζιγκμουντ Μπαουμαν σε καποιο σημείο αναφέρει για την κοινωνιολογία”Αυτό που νομίζω ότι πρέπει να κάνει η κοινωνιολογία παράλληλα και συμπληρωματικά, είναι να απομακρύνει το οικείο και να οικειοποιηθεί το άγνωστο. Να ξεπαγώσει κατά κάποιο τρόπο την αποκρυσταλλωμένη εικόνα του κόσμου.

Όταν κάτι μας είναι πολύ οικείο, συνεχώς επαναλαμβανόμενο, παύουμε να το παρατηρούμε. Όπως υποστήριξε ο Χάιντεγκερ, μπαίνουμε στη διαδικασία της σκέψης όταν τα πράγματα γύρω μας από δεδομένα αρχίζουν να απαιτούν τη δική μας προσπάθεια και προσοχή. Κάτι ακόμα που πρέπει να κάνουμε, είναι να αποκαλύψουμε αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλεί «δόξα». «Δόξα» είναι οι ιδέες βάσει των οποίων σκέφτεσαι αλλά δεν τις εξετάζεις, είναι πάντα στο παρασκήνιο ή στο υποβολείο αλλά δεν τις παρατηρείς. Αυτές χρειάζεται να τις φέρουμε στο προσκήνιο, να αποκαλύψουμε τις ιδέες που έχουν προκαταλάβει τη σκέψη μας. Είναι μια απελευθερωτική πράξη, διότι, έτσι, αντί να υποκείμεθα σε ιδέες, γινόμαστε υποκείμενα οι ίδιοι. Είναι ένα δύσκολο έργο, για το οποίο η κοινωνιολογία χρειάζεται να εργαστεί: να διευρύνει τις δυνατότητες που ανοίγονται στα ανθρώπινα όντα, να βοηθήσει ώστε να γίνουν κύριοι των δυνατοτήτων τους, αυτοκυρίαρχα όντα. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνιολογία θα μετασχηματιστεί από επιστήμη της ανελευθερίας σε επιστήμη της ελευθερίας.”
O λόγος που ασχολήθηκα λίγο παραπάνω με αυτό το κομματι της συνέντευξης ήταν γιατί μου ξύπνησε καποιες ευλογες απορίες γύρω από την επίδραση που έχουν όλες αυτές οι επιστήμες και η εφαρμογή του κοινωνικού και εκπαιδευτικου μας συστήματος στην όλη πορεία και διαμόρφωση του ατόμου τόσο ως προσωπικής οντότητας όσο και ως μέρους του συνόλου.Ουσιαστικά μας διαπαιδαγωγούν με τετοιο τρόπο ετσι ώστε να έιμαστε πειθήνια όργανα του ίδιου του πολιτικοοικονομικού συστήματος που θελει να αναπαράγει φουρνιές και φουρνιές αναλώσιμων μη σκεπτόμενων ανθρώπων που κύριο μελημα τους θα είναι να αναπαράγουν χρήμα και κερδη για τις πολυεθνικές χωρίς να εχουν το δικαίωμα στην εναλλακτικότητα της ίδιας τους της ζωής.Τι σημαίνει όμως αυτό?

Ουσιαστικά αναπαράγοντας τις ίδιες και ίδιες κλισέ πλεον εκπαιδευτικες μεθόδους δημιουργείς αβουλους ανθρώπους χωρίς κριτική σκεψη και μη αφήνοντας τους να «ανασάνουν»σ’αυτό το στείρο οικονομικό μοντέλο ζωης το ίδιο το συστημα μεγαλώνει τους συγχρονους του δούλους.Φανταστείτε επομενως μια ζωη χωρίς κίνητρα,χωρίς αισιοδοξία να αχνοφαίνεται από πουθενα,αφου τα ίδια τα ΜΜΕ φροντίζουν γι’αυτό χρησιμοποιώντας πολύ πετυχημένα την θεωρία της ψυχολογίας των μαζών.Μια μελέτη πανω στον Γκουστάβ Λε Μπον και το εργο του μου εδωσε την δυνατότητα να κατανοήσω πολλα πράγματα πανω στην αστική ψυχολογία και το πώς δουλεύεται αυτή προκειμένου να απόφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα για τους επικύρίαρχους του λαού,όπως μ’αρεσει να αποκαλώ το ίδιο το σύστημα που εμείς με την παθητική μας σταση και ανοχή εκτρέφουμε.

Σύμφωνα με τον Λε Μπον η μάζα δεν αποτελείται απλά από το σύνολο των επί μέρους ατόμων, κάθε ένα από τα οποία διατηρεί την οντότητά του: Για τον Λε Μπον η μάζα αποτελείται από άτομα που συγχωνεύονται σε μια ενιαία οντότητα σκέψης και συναισθήματος. Αν το άτομο χαρακτηρίζεται από την κριτική ικανότητα, τη συνείδηση και τη λογική, αν μπορεί να σκεφτεί και να αξιολογήσει τις καταστάσεις και τη θέση του μέσα σε αυτές, στη μάζα όλα τα άτομα εξισώνονται προς τα κάτω.

Οι ιδέες του Λε Μπον είχαν εντυπωσιακή απήχηση στους ηγέτες του 20ού αιώνα, κυρίως στην περίπτωση της οικοδόμησης του φασιστικού καθεστώτος, αποτελώντας παράλληλα τη βάση για τη θεμελίωση της πρακτικής της προπαγάνδας. Μιας προπαγανδας που όλοι πλέον αντιλαμβανόμαστε αλλα που μοιραία αποδεχόμαστε από τα ΜΜΕ αποχαυνομένοι από την ψυχολογική αυθυποβολή που αυτά,μας ΥΠΟΒΑΛΛΟΥΝ….

Ο ψυχολογικός καταναγκασμός των συνειδήσεων δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο. Ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Γκουστάβ Λε Μπον, παρατηρώντας την ακάθεκτη άνοδο του επαναστατικού κινήματος στη Γαλλία, έγραφε ότι μονάχα η τέλεια γνώση της ψυχολογίας του πλήθους φαίνεται πως είναι το ύστατο μέσο για να συγκρατηθεί αυτό το κίνημα. Έκανε ορισμένες συστάσεις:

Το πλήθος, η μάζα κατά τον Λε Μπον, δεν σκέπτεται, είναι θύμα των παθών και των δυνατών συγκινήσεων. Δεν μπορεί να σκεφτεί παρά μόνο με τη συγκεκριμένη σύνδεση αισθητηριακών και νοητικών παραστάσεων, όπως για παράδειγμα το φόβο, το μίσος, το δέος, τη συγκίνηση, την λύπη, τα οποία, σε ορισμένες συνθήκες, μπορούν να γίνουν κινητήριες δυνάμεις της συμπεριφοράς του.

Σήμερα, οι επίσημοι ιδεολόγοι, οι οργανικοί διανοούμενοι του Κεφαλαίου αξιοποιούν τις συνταγές του Λε Μπον και επεξεργάζονται μια ολόκληρη στρατηγική ψυχολογικής δράσης πάνω στις μάζες. Επιπλέον και ίσως το πιο σημαντικό, έχουν στην διάθεση τους μέσα μαζικής ενημέρωσης, που ο Λε Μπον στην εποχή του όχι μόνο δεν γνώριζε, αλλά ούτε θα μπορούσε να διανοηθεί ότι θα υπάρξουν. Μιλάω για την τηλεόραση και το διαδίκτυο. Ένας σεβαστός αριθμός από τους σημερινούς αντιπρόσωπους της αστικής ψυχολογίας δηλώνει ότι, παίζοντας με τα αισθήματα και με το συγκινησιακό κόσμο του ατόμου, μπορείς να ουδετεροποιήσεις την ικανότητα του να σκέπτεται με τη βοήθεια της λογικής του.

Και εδώ οφείλω να ομολογήσω ότι το πετύχανε σε έναν πολύ μεγαλο βαθμο.Μας ουδετεροποιήσαν.Μας κανανε να πιστευουμε πως ότι και να κανουμε δεν υπάρχει ΕΛΠΙΔΑ.Πως όλα θα είναι πάλι όπως πρίν και το βασικότερο όλων;Ότι δεν αξιζει να πολεμάς,Να αγωνιζεσαι!!!Μας προσφέρανε,με αριστη γνωση της κοινωνιολογίας και της συνδεσης της με την αστική ψυχολογία,μια ζωή «πλουσια» από υλικά αγαθά και μας ποτίζανε με το ψεμα πως όσα περισσότερα από αυτά εχουμε τόσο πιο “ευτυχισμένοι”,θα είμαστε.Τα πάντα τα είχαμε στο χέρι και τα πάντα ήταν ευκολα να τα πιασεις και να τα αποκτήσεις.Όμως μ’αυτό τον τρόπο καταφεραν το αδιανόητο μεχρι πριν από μερικά χρόνια.Να παψουμε να θελουμε να κοπιάσουμε και να αγωνιστούμε ακομα και για τα πιο απλά πράγματα.Μας ήταν κόπος και δυσκολία .Ετσι δημιουργησαν μια κοινωνια μαλθακών και οκνηρών ανθρώπων που κυριο μελημα τους είναι μόνο το πώς θα αποκτησουν χρήμα χωρις κόπο και κατ’επεκταση υλικά αγαθά,χωρίς όμως ούτε να κοπιασουν ούτε να εκτιμησουν τον αγωνα προς αποκτηση αυτων.Εκπαιδευτήκαμε από το ίδιο το εκπαιδευτικο σύστημα ότι όσο είμαστε υπακουοι πολίτες και δεν σκεφτόμαστε και δεν αντιδρουμε(αφού ποιος ο λόγος να το πραξουμε ,αφού δεν αλλαζει τίποτα επι της ουσίας) ,ότι όσο δεν σκεφτόμαστε τόσο πιο ψηλά θα παμε στην ζωή μας ,τόσο πιο μεγαλο σπιτι ή αυτοκινητο,τόσο μεγάλυτερο δανειο θα παρουμε από τις τραπεζες.Και έτσι θα κινείται το ίδιο το σύστημα από τους ίδιους του τους σκλάβους.

Σ’αυτό το σημείο θα ήθελα σας παρακαλώ να κανω μια παρενθεση και να σας ζητησω να δείτε το ακολουθο βιντεακι που οφείλω να ομολογήσω μου πήρε πολύ καιρό να το βρω http://vimeo.com/27264998.Ουσιαστικα προκειται για μιας εμπνευσμενης ομιλίας γύρω από την εξέλιξη της εκπαίδευσης και μιας πιο επαναστατικης προσεγγισης αυτης.Θα ηταν ψεμματα να μην πώ ότι με ενεπνευσε να γράψω αυτό το αρθρο,ταυτόγχρονα με ένα βιβλίο που ετυχε να διαβάζω αυτό τον καιρό του Χορχε Μπουκάι.Και ο λόγος που το κάνω δεν είναι αλλος απο το να σας ξυπνήσω αλλότριες σκέψεις στο πως ενα εκπαιδευτικο πρότυπο επιδρά στην κοινωνική ψυχολογία,ετσι ώστε να μπορεσουμε μετά να αντιληφθούμε την αναγκαιότητα αποτίναξεις πασης φύσεως στερεότυπως που ώς τώρα είχαμε όλοι μας και να κατανοησουμε όλοι μας οτι στην ζωη,δεν πρεπει να μας φοβίζει η αλλαγή αλλα η στασιμότητα και η αποδόμηση δια της μουχλας που προκαλειται απο την στειρότητα των ιδεων και των αναζητησεως μας για πνευματική ελευθερια και δίψα για νεα γνωση.
Γυρνωντας πάλι στο θεμα μου,που ουσιαστικά δεν είναι άλλο από την Ελπίδα,θα ήθελα να να την εξετάσουμε όντας εχοντας πάρει μια γευση από τις προηγούμενες επισημάνσεις της επίδρασης της κοινωνιολογίας και της αστικής ψυχολογίας στην εκπαίδευση των συγχρονων δουλοπαροικων.

Θυμαμαι καποιο γνωμικό του Θουκυδίδη που αναφερει ότι «Το μεγαλύτερο κίνητρο για κάθε έργο που αρχίζει είναι η ελπίδα και ο έρωτας. Ο έρωτας δείχνει το δρόμο και η ελπίδα τον ακολουθεί από κοντά. Ο έρωτας σχεδιάζει τον τρόπο, με τον οποίο θα γίνει το έργο, και η ελπίδα ζητάει τη βοήθεια της τύχης. Αυτά τα δύο είναι η πηγή όλων των δεινών μας. Αν και αόρατα, είναι τρομερότερα κι απ’ τους πιο μεγάλους ορατούς κινδύνους.» Ποσο μεγάλη αλήθεια είναι αυτή;Και αναλογίζομαι;Ποσοι από εμας εχουμε αφεθεί στην διαδικασία να ερωτευτούμε το κίνητρό μας;Ξερουμε ότι μας εχουν εκπαιδευσει με λαθος πρότυπα επίτηδες(το ευτυχημα είναι ότι το αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερος κοσμος πλέον)και ξερουμε πως επιδρούν πάνω μας με διαφόρους τροπους για να μας αποσπασουν από την εμφυτη διαθεση μας να αρχίσουμε να ψαχνουμε και να αποζηταμε την αλήθεια.Αυτη που μας στερήσανε.

Αρα το κίνητρο μας δεν πρεπει να είναι από το να ανακαλύψουμε την αλήθεια;Να αποτιναξουμε τον ζυγό που μας φορτώσανε και να ερωτευτούμε το κίνητρο της ανακάλυψης του πραγματικου νοήματος της ζωης μας;Μονο και εφόσον ερωτευτουμε την περιπετεια της ευρεσης της αληθειας θα οπλιστουμε με υπομονή και βούληση,θα αναπτερωθεί η κοιμισμενη μας ΕΛΠΙΔΑ,για ζωή και δημιουργία.Θα γινουμε ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ.

Και ελευθερος είναι μόνο όποιος αποτινάσσει από πάνω του τον χαλκά της εθελούσιάς τού υπαγωγής στους ίδιους,τους επικυρίαρχους.Όποιος πιστευει ότι θελει να την γνωρίσει ας κανει απλά το αυτονόητο.Κλειστε τις διοδους που σας αποσυντονίζουν από τον σκοπό σας.Κλειστε τις τηλεοράσεις,τα ραδιόφωνα,τους υπολογιστες,οτιδήποτε πιστευετε ότι σας απομακρύνει από τον πραγματικό κοσμο.Βγείτε εξω και επικοινωνήστε με τους συνανθρώπους σας.Μιληστε,γελαστε,προβληματιστείτε.Ακουστε τον διπλανό σας τι εχει να σας πεί.Καντε ένα δωρο στον εαυτό σας και απλά αισθανθείτε τι εχει να σας πεί για μια φορά ο συναθρωπος σας.Το αποτελεσμα θα σας εκπλήξει γιατί θα σας ανοιξει ξαφνικά νεους κώδικες επικοινωνίας.Στην αρχή θα σας τρομάξει-είναι αλήθεια-,μετά θα σας γεμίσει απορίες και θα σας προβληματίσει πόσος πόνος υπαρχει δίπλα σας και μετα θα σας γεννηθεί η απορίας τι πρεπει να κανετε εσείς για να βοηθήσετε τον συνανθρωπο σας.Μια πολύ απλή κίνηση που όμως θα σας αλλαξει την αντίληψη για την εικόνα που είχατε για τον κόσμο ως τωρα και όπως μας τον μάθανε.Η ίδια σας η ζωη,θα σας ωθήσει να ανακαλύψεται την ελπίδα,απλά και μόνο με το να σας δημιουργηθεί ο «ερωτας»,το κινητρο,του να προσφέρετε.Η ίδια η ΕΛΠΙΔΑ κρύβεται από πίσω.

Τελειωντας και συγχωρεστε μου τον μακροσκελή λόγο θα ήθελα να σας παραθεσω μια ιστορία του Χορχε Μπουκαι: Όταν ήμουν μικρός μου άρεσε πολύ το τσίρκο, και στο τσίρκο μου άρεσαν πιο πολύ τα ζώα.Μου έκανε τρομερή εντύπωση ο ελέφαντας που, όπως έμαθα αργότερα, είναι το αγαπημένο ζώο όλων των παιδιών.Στην παράσταση, το θεόρατο ζώο έκανε επίδειξη του τεράστιου βάρους του, του όγκου και της δύναμής του…Όμως, μετά την παράσταση και λίγο προτού επιστρέψει στη σκηνή, ο ελέφαντας στεκόταν δεμένος συνεχώς σ΄ ένα μικρό ξύλο μπηγμένο στο έδαφος.

Μια αλυσίδα κρατούσε φυλακισμένα τα πόδια του.Ωστόσο, το ξύλο ήταν αληθινά μικροσκοπικό κι έμπαινε σε ελάχιστο βάθος μέσα στο έδαφος.Μολονότι η αλυσίδα ήταν χοντρή και ισχυρή, μου φαινόταν ολοφάνερο ότι ένα ζώο που μπορούσε να ξεριζώνει δέντρα με τη δύναμη του, θα μπορούσε εύκολα να λυθεί και να φύγει.

Το θεωρούσα αληθινό μυστήριο.

Μα τι τον κρατάει;

Γιατί δεν το σκάει;

Όταν ήμουν πέντε ή έξι ετών ετών πίστευα ακόμα στη σοφία των μεγάλων.
Ρώτησα τότε κάποιον δάσκαλο ,τον πατέρα μου ή ένα θείο μου, για το μυστήριο του ελέφαντα.
Κάποιος μου εξήγησε ότι ο ελέφαντας είναι δαμασμένος.
Έκανα τότε την προφανή ερώτηση: “Κι αφού είναι δαμασμένος, γιατί τον αλυσοδένουν;”
Δε θυμάμαι να πήρα κάποια ικανοποιητική απάντηση.

Με τον καιρό, ξέχασα το μυστήριο του ελέφαντα με το παλούκι, και το θυμόμουν μόνο όταν βρισκόμουν με κάποιους που είχαν αναρωτηθεί κάποτε πάνω στο ίδιο θέμα
Πριν από μερικά χρόνια ανακάλυψα – ευτυχώς για μένα – ότι κάποιος είχε αρκετή σοφία ώστε ν΄ ανακαλύψει την απάντηση.
Ο ελέφαντας του τσίρκου δεν το σκάει γιατί τον έδεναν σ΄ένα παρόμοιο παλούκι από τότε που ήταν πολύ, πολύ μικρός.Έκλεισα τα μάτια και φανtάστηκα τον νεογέννητο ανυπεράσπιστο ελέφαντα δεμένο στο παλούκι.Είμαι βέβαιος ότι τότε το ελεφαντάκι είχε σπρώξει, τραβήξει και ιδρώσει πασχίζοντας να λευτερωθεί.Μα, παρόλες τις προσπάθειές του, δεν τα είχε καταφέρει, γιατί το παλούκι ήταν πολύ γερό για τις δυνάμεις του. Φαντάστηκα ότι θα κοιμόταν εξαντλημένο και την επόμενη μέρα θα προσπαθούσε ξανά, και τη μεθεπόμενη το ίδιο……Ώσπου μια μέρα, μια φρικτή μέρα για την ιστορία του, το ζώο θα παραδεχόταν την αδυναμία του και θα υποτασσόταν στη μοίρα του.Αυτός ο πανίσχυρος και θεόρατος ελέφαντας που βλέπουμε στο τσίρκο δεν το σκάει γιατί νομίζει ότι δεν μπορεί, ο δυστυχής.Η ανάμνηση της αδυναμίας που ένιωσε λίγο μετά τη γέννησή του είναι χαραγμένη στη μνήμη του.Και το χειρότερο είναι ότι ποτέ δεν αμφισβήτησε σοβαρά αυτή την ανάμνηση.Ποτέ μα ποτέ δεν ξαναπροσπάθησε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του…Όλοι είμαστε λίγο – πολύ σαν τον τον ελέφαντα του τσίρκου.Περιδιαβαίνουμε τον κόσμο δεμένοι σε εκατοντάδες παλούκια που μας στερούν την ελευθερία.
Ας αποτινάξουμε επιτελους αυτά τα «παλουκια»που μας κρατούν δεμενους και ας αφησουμε την ΕΛΠΙΔΑ,που θα ερθει ευθυς αφότου επαναστατησουμε να μας καθοδηγησει στο υπέροχο ταξίδιτης ελευθεριας και της αλήθειας που όλοι τόσο πολύ στην τελική αποζητάμε…

Νικολαος Σαβόρις

twitlonger.com